Các sàn giao dịch phái sinh đã trở thành động lực đáng kể thúc đẩy ứng dụng tiền mã hóa trên diện rộng. Lợi nhuận hứa hẹn với đòn bẩy dường như vô hạn và sự sẵn có của các công cụ tài chính đặc trưng ở các sàn giao dịch đã lôi kéo số lượng người dùng mới đang kể trong những năm gần đây. Phái sinh không phải là vấn đề mới mà đã được sử dụng trong nhiều thập kỷ trên các thị trường truyền thống.
Phái sinh cung cấp các công cụ cho các nhà giao dịch và nhà đầu tư để phòng ngừa rủi ro cho các vị thế, đầu cơ dựa trên sự biến động của tài sản cơ sở và cung cấp margin để nắm giữ tài sản. Cơ sở của các công cụ phái sinh là đưa ra rủi ro cụ thể theo phương pháp hiệu quả vốn. Theo truyền thống, các sàn giao dịch tập trung (Centralized exchanges, CEX) có trách nhiệm cung cấp thanh khoản và nắm giữ /đảm bảo vị thế của người dùng.
Với sự ra đời của cơ chế Nhà tạo lập thị trường tự động (Automatic Market Marker, AMM) của Uniswap cho phép các pool thanh khoản đóng vai trò như đối tác với các vị thế của trader (chuyên gia giao dịch) thay vì CEX, việc phân cấp các hợp đồng tài chính truyền thống đã được thúc đẩy nhanh chóng. Sàn giao dịch phi tập trung (Decentralized exchanges, DEXs) không chỉ tạo một cơ chế đổi mới để thực hiện các giao dịch mà còn tăng cường khả năng kết hợp và hợp tác trong hệ sinh thái DeFi.
Với tính năng bổ sung này, các hợp đồng phái sinh từng bị cô lập trong một thực thể tập trung, giờ đây có thể tương tác với các giao thức của bên thứ ba, giúp đa dạng hóa các công cụ quản lý rủi ro. Và chúng ta có sự xuất hiện của Deri Protocol – Tương lai của Phái sinh và Tạo lập thị trường on-chain
Về Deri Protocol
Deri Protocol là sàn giao dịch phái sinh phi tập trung với khối lượng giao dịch bình quân hàng ngày hơn $70 triệu vào Q4. Hiện nay, sàn cung cấp hai sản phẩm cho trader: perpetual swap (hoán đổi không thời hạn) và everlasting option (quyền chọn vĩnh viễn).
Giao thức phụ thuộc vào cơ chế AMM mà tại đó các vị thế của trader được mã hóa dưới dạng NFT có tính năng tự kết hợp. Việc token hóa các vị thế giúp lưu trữ dễ dàng thông tin có giá trị của từng vị thế đang ở trạng thái mở.
Ngoài ra, Deri có thể chấp nhận nhiều token cơ sở làm tài sản thế chấp và/hoặc thanh quyết toán từ trader và nhà cung cấp thanh khoản (liquidity provider, LP). Tài sản này làm tăng việc sử dụng và tương tác của các loại token không dùng tiền mặt giữa Deri và các giao thức DeFi của bên thứ ba. Đội ngũ phát triển tin đặc điểm này sẽ mở rộng định nghĩa về token thanh khoản trong hệ sinh thái DeFi, tăng phạm vi sử dụng và cải thiện hiệu quả vốn.
Trong những tháng gần đây, Deri Protocol cũng đã giới thiệu các quyền chọn, phương pháp cho phép các trader giữ các vị thế quyền chọn mở kể cả khi hết thời hạn thực hiện.
Cách thức hoạt động
Thanh khoản và định vị token dưới dạng NFTs:
Hợp đồng đại diện cho vị thế mua hay bán tài sản cơ sở. Ví dụ, hợp đồng tương lai đại diện cho một thỏa thuận mua hoặc bán một tài sản cụ thể ở một mức giá xác định trước tại một thời điểm nhất định trong tương lai. Các hợp đồng này là duy nhất đối với mỗi vị thế mua và/hoặc bán với mỗi trader.
Ngoài ra, vị thế của đối tác trên sàn CEX cũng phải được thể hiện theo cách tương tự. Mỗi sổ lệnh giao dịch truyền thống trên sàn CEX chỉ có thể hỗ trợ một cặp giao dịch. Điều này hạn chế khả năng giao dịch phù hợp với ưu tiên người dùng.
Deri sử dụng NFTs để đại diện cho vị thế của nhà giao dịch. Khi thực hiện một giao dịch, pool đúc ra một NFT để ghi lại thông tin vị thế như xu hướng (mua hay bán), phí tài trợ phát sinh, giá vào lệnh, khối lượng và ký quỹ được vay.
Tương tự, LP cũng tạo NFT theo tên liquidity token, chứa thông tin của token cơ sở mà nhà giao dịch và/hoặc LP sử dụng. Điều này giúp nhiều token cơ sở hay các cặp/mã giao dịch tham gia vào một pool, việc không thể thực hiện được trên sàn giao dịch phái sinh dựa trên sổ lệnh truyền thống. Ngoài ra, các LP được khuyến khích tương tác với các pool thanh khoản để farm các khoản phí giao dịch khác nhau, cấp vốn, PnL của trader và các vị thế bị thanh lý.
Cơ chế thanh lý và tài trợ phi tập trung
Việc thanh lý một vị thế mua hoặc bán sử dụng một lượng margin nhất định sẽ xảy ra khi sàn giao dịch đóng vị thế này do rủi ro ở mức cao. Trader sử dụng đòn bẩy khi vay vốn từ sàn giao dịch nhằm tận dụng biến động giá của tài sản cơ sở. Do vậy, cần các công cụ thanh lý để giảm thiểu tổn thất của sàn khi giá tài sản cơ sở biến động ngược chiều với vị thế đang mở.
Phí cấp vốn cũng là một tính năng quan trọng trong các sàn giao dịch phái sinh. Các khoản phí này do phe đa số trên thị trường chi trả thay cho phe thiểu số trên thị trường nhằm cân bằng đòn bẩy trong hệ thống. Cơ chế phí cấp vốn của Deri khác với sàn CEX do việc thanh toán phí thực hiện theo giây thay vì 8h/lần đối với cả hợp đồng hoán đổi (swap) và quyền chọn vĩnh viễn.
Nhằm kiểm soát phí cấp vốn không ở mức cao, các nhà đầu cơ chênh lệch giá (arbitrageur) sẽ tham gia và chọn phe thiểu số trên thị trường nhằm cân bằng phí do phe đa số chi trả.
Dynamic mixed margin
Trong whitepaper V2 của Deri, đội ngũ phát triển đã thực hiện những thay đổi đáng kể trong cơ chế cấp ký quỹ. Dynamic mixed margin (biên độ hỗn hợp động) hỗ trợ các biến động ký quỹ giữa nhiều token cơ sở trong khung giao thức. Do có nhiều token cơ sở khác được sử dụng đồng thời trong các pool thanh khoản, giá của các token đó so với token thanh toán (token cơ sở được sử dụng bởi nhà giao dịch) liên tục thay đổi. Điều này khiến lợi nhuận của trader biến động liên tục.
Để giảm thiểu các vấn đề do sự phức tạp của hệ thống, giao thức chỉ định người tạo ra thanh khoản thường xuyên cập nhật các thuật toán của họ để theo dõi đúng các vị thế ký quỹ của các giao dịch đang mở. Ngoài ra, nếu đóng một vị thế các pool LP có thể cần chuyển đổi token sang token thanh toán tại AMM giao ngay nếu có sự khác biệt giữa margin của vị thế và token thanh toán.
Token DERI
Cũng như phần lớn các sản phẩm DeFi, Deri cũng sử dụng token gốc của riêng mình $DERI để tạo ra một hệ sinh thái xung quanh sàn giao dịch và khuyến khích chủ sở hữu token. Dự án đã tạo ra nhiều trường hợp ứng dụng (use case), trong đó những use case quan trọng nhất bao gồm:
- Phần thưởng bằng DERI cho các nhà cung cấp thanh khoản token cơ sở • Cơ hội ra quyết định với giao thức nếu là DERI holder
- Quyền thanh lý cho những người stake DERI trong pool thanh lý.
- Giảm phí giao dịch cho các nhà giao dịch staking DERI trong các pool thanh khoản cụ thể.
Với tổng nguồn cung 1 tỷ token, trong đó 400 triệu token đã được đúc trong khối genesis và phân bổ cho đội ngũ phát triển và nhà đầu tư. Từ nguồn cung ban đầu đó:
- 260 triệu token được khóa trong vesting vault với kế hoạch trả dần trong 2 năm.
- 140 triệu token được mở khóa kể từ ngày đầu tiên sẽ được phân bổ cho ngân quỹ trong đó 100 triệu DERI được sử dụng cho các hoạt động cộng đồng gây quỹ và quảng cáo. 40 triệu DERI còn lại được phân bổ cho Ngân quỹ.
600 triệu token còn lại sẽ được khai thác thông qua phần thưởng LP trên sàn giao dịch Deri cũng như phần thưởng staking từ Pool Syrup của Pancake và Pool Onsen của Sushiswap.
Những cập nhật gần đây
Quyền chọn vĩnh viễn
Deri đã đưa ra sản phẩm thử nghiệm hợp đồng quyền chọn vĩnh viễn, nhờ đó tạo cơ hội cho các trader duy trì vị thế quyền chọn mà không cần phải tái thiết lập khi hết hạn. Các công cụ phái sinh tùy chọn truyền thống có ngày hết hạn và các nhà giao dịch muốn giữ vị thế quyền chọn mở thì không có lựa chọn nào khác ngoài việc phải mất thêm chi phí cho sàn giao dịch bằng cách mở một giao dịch quyền chọn bổ sung với thời hạn dài hơn.
Các quyền chọn vĩnh viễn tích hợp với công cụ dựa trên phí tài trợ, do BitMex khởi xướng dành cho hợp đồng hoán đổi không thời hạn, vào các tùy chọn. Do đó, các trader có thể giữ vị thế quyền chọn mở miễn là phí cấp vốn được thanh toán theo mỗi khối.
Tạo lập thị trường chủ động (Proactive Market Making (PMM)):
Cấu trúc AMM hiện tại dựa vào các cơ chế “plug-in” để đồng bộ hóa giá token và tránh sự thiếu hiệu quả. Cơ chế này do các arbitrageur (người tập hợp giá liên quan cho thị trường để thu về một khoản phí) thực hiện. Tuy nhiên, các vấn đề tổn thất tạm thời (impermanent loss) và trượt giá vẫn còn tồn tại trong khuôn khổ AMM.
Nhằm đảm bảo Deri tạo ra thị trường hiệu quả thích hợp, Nhà tạo lập thị trường chủ động (PMM), lần đầu xuất hiện trên DODO, đã được áp dụng cho sản phẩm quyền chọn vĩnh viễn. PMM cung cấp sổ lệnh ảo dưới dạng nén nhờ đó một pool thanh khoản có thể thực hiện các giao dịch ngược chiều, bắt chước hành vi của CEX. Các thông số tạo nên PMM được đảm bảo nhờ hai nguồn đầu vào:
- Một oracle phản ánh thông tin thị trường bên ngoài để thay đổi lệnh mua và bán phù hợp
- Người kiểm soát là người xác định mức độ của mỗi giá chào mua và chào bán
Việc thanh lý các quyền chọn vĩnh viễn trên PMM cũng tương tự như cơ chế hợp đồng tương lai không kỳ hạn của Deri. PMM cũng cho phép các quyền chọn mua và bán tại các giá cơ sở (strike) khác nhau hoặc các tài sản cơ sở khác nhau được giao dịch với một pool thanh khoản. Chức năng này giúp tránh việc phân tách trong thanh toán và cải thiện hiệu suất giao dịch của quyền chọn vĩnh viễn.
Các hợp đồng tương lai vĩnh viễn DPMM:
Trong nỗ lực thống nhất các cơ chế sản phẩm phái sinh, gần đây Deri đã cập nhật mô hình hoán đổi không thời hạn của họ thông qua việc thay thế cấu trúc AMM hiện nay bằng Deri Proactive Market Maker (DPMM).
Tương tự như PMM đối với các quyền chọn vĩnh viễn được nêu trên, DPMM tạo ra một sổ lệnh ảo cho các giao dịch. Động lực chính để tạo ra phiên bản cập nhật là nhằm đơn giản hóa cơ chế cấp vốn cho giống với cơ chế của CEX như BitMex. Do vậy, cũng áp dụng hệ thống phí cấp vốn tương tự cho các quyền chọn vĩnh viễn, thống nhất các sản phẩm để các nhà giao dịch và LPs dễ hiểu và thuận tiện trong sử dụng.
Traction
Sự quan tâm của các nhà đầu tư dành cho Deri đã dần tăng lên, đáng chú ý nhất và gần đây nhất là WOO Network, một nền tảng giao dịch tập trung được tài trợ bởi Kronos Research và QCP Capital, một trong những nhà tạo lập thị trường lớn nhất cho các quyền chọn mã hóa. Hơn nữa, Deri đã có sự gia tăng tổng giá trị bị khóa (TVL) trong tháng qua, tăng hơn 900% trong quý 4 năm 2021.
Giao thức cũng đã nỗ lực đa dạng hóa các pool hợp đồng tương lai, bổ sung năm token mới vào các nhóm BUSD và USDT hiện có.
Cạnh tranh và rủi ro
Cạnh tranh và rủi ro Như đã nêu trên, cấu trúc AMM của Uniswap đã mở ra cơ hội chào đón những đổi mới trong lĩnh vực DEX. Đối thủ cạnh tranh đáng chú ý là dYdX, một sàn DEX phái sinh sử dụng kết hợp on – chain và off-chain do 0x khởi xướng. Sàn giao dịch này đã duy trì hơn $5 tỷ khối lượng giao dịch hàng ngày trong quý 4 vượt qua các sàn CEX như BitMex và Deribit.
Deri cũng phải cạnh tranh với các sàn CEX hiện tại đang cung cấp giao dịch hợp đồng tương lai và quyền chọn. Các sàn giao dịch tập trung vẫn giữ được thị phần người dùng đáng kể như Bybit, BitMex, Binance, BitFinex, FTX, v.v. Deri không chỉ phải cạnh tranh với các sàn CEX mà toàn bộ không gian DEX. Theo coingecko, tổng vốn hóa thị trường của sàn DEX thấp hơn khoảng 30% so với sàn CEX.
So sánh lãi suất mở và khối lượng giao dịch của các sàn giao dịch phái sinh cho thấy bức tranh rõ ràng về việc DEXs phải nỗ lực bao nhiêu so với các đối tác CEX của họ:
Ngoài ra, không gian tiền mã hóa đã chứng kiến việc tăng cường quy định riêng với các giao thức DeFi. SEC gần đây đã tuyên bố sẽ bắt đầu rà soát Uniswap và các nền tảng DeFi khác. Vấn đề chính là một số sản phẩm này có thể được coi là sàn giao dịch chứng khoán và cuối cùng bị SEC đóng cửa. Khi các quy định và tiền mã hóa phát triển, chúng ta chỉ có thể chờ đợi xem Deri cùng các
DEX tương tự sẽ làm được những gì khi các nhà quản lý bắt đầu điều tra các giao thức này và hy vọng không cản trở sự đổi mới sáng tạo trong không gian.
Từ quan điểm chức năng, Deri có thể gặp phải các vấn đề về biến động giá bằng cách dựa trên trao đổi hoán đổi không thời hạn trên khung AMM. Vấn đề được đề cập trong whitepaper của 0x và nêu rõ AMM hữu ích như thế nào để cung cấp thanh khoản liên tục. Tuy nhiên, điều đó có thể khiến phát triển giao thức trở nên thờ ơ với biến động thị trường của tài sản cơ bản.
Ngoài ra, việc mở rộng quy mô DEX trên Deri cũng có thể phải đối mặt với những thách thức do sự gia tăng phí gas mà các nhà giao dịch gặp phải trong năm qua. Mạng Ethereum cũng chậm xử lý các giao dịch, hiện chỉ có thể xử lý 15 giao dịch mỗi giây. Ngay cả với Ethereum 2.0 sắp tới, dù về mặt lý thuyết cung cấp tới 100.000 giao dịch mỗi giây vẫn sẽ không thể so sánh với hiệu suất CEX hiện tại. Cần đánh giá những lo ngại về phí và tốc độ xử lý giao dịch để Deri hoạt động hiệu quả trong bối cảnh cạnh tranh hiện nay.
Kết luận
Deri có thể mang lại các sản phẩm đặc trưng và mới mẻ cho hệ sinh thái DEX phái sinh. Tầm nhìn dài hạn của dự án là tích hợp Deri như một công cụ quản lý rủi ro về vốn cho các giao thức DeFi. Đây là mục tiêu tham vọng lớn.
Sản phẩm quyền chọn vĩnh viễn nhằm mục đích dẫn đầu trong môi trường phái sinh như một sản phẩm mới của các giao thức DeFi. Deri cũng tiếp tục cập nhật và hỗ trợ nhiều token cơ sở hơn và hiện diện trên các chuỗi bổ sung khi giao thức phát triển.
Ngoài ra, tính đến tốc độ hiện tại của các ứng dụng Layer 2 và sự ra đời của Ethereum 2.0, chúng ta có thể dự đoán sự gia tăng hiệu quả và tốc độ của DEX. Tương lai của các sàn giao dịch sẽ được tìm thấy trong các DEX, vô số giải pháp để củng cố thanh khoản theo thị trường hiệu quả chứng minh DEX có thể cạnh tranh với CEX và sẽ vượt trội theo thời gian.
Bài viết được meo_ta thuộc FXCE Crypto biên tập từ “Deri Protocol: The future of derivatives and on-chain market-making” của tác giả Socrates , với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.
—————————————————
👉 Theo dõi FXCE Crypto
Group Chat | Research Hub | FXCE Spotlight
