Thống đốc Ngân hàng Nhật Bản (BOJ) thành công khiến mọi người khó chịu trong một năm hỗn loạn vừa qua. Ông ấy chả quan tâm điều này.
Từ lâu đã là bậc thầy về lên kế hoạch và tính toán thời gian, Haruhiko Kuroda gây khó chịu trong suốt 2022 — cho đến khi ông đưa ra thông báo trước Giáng sinh, trong đó cho phép lãi suất thị trường dài hạn tăng nhẹ.
“Lạm phát do đồng Yên yếu đang khiến người dân đau khổ,” một chính trị gia đối lập đã hét lên với Thống đốc BOJ trước quốc hội vào đầu năm nay, khi giao dịch nội tệ ở mức gần 150 USD. “Tự nhiên, ông nên lịch sự từ chức nếu còn là người Nhật có tinh thần samurai.”
Hiển nhiên, Kuroda đã từ chối. Nhiều người đổ lỗi việc đồng yên mất giá đến mức chưa từng thấy cho các chính sách tiền tệ của ông. Thống đốc BOJ tiếp tục làm công chúng thêm phẫn nộ vào đầu năm với một nhận định thiếu khôn ngoan gây hiểu lầm, trong đó có nói rằng người tiêu dùng đang trở nên khoan dung hơn với giá cả tăng cao.
Được công nhận là một tác nhân thúc đẩy lạm phát nên khá bất thường khi Kuroda được vinh danh là một gương mặt của năm tại Nhật Bản — bên cạnh Tom Cruise, Nữ hoàng Elizabeth II và ngôi sao bóng chày Shohei Ohtani. Đây là một sự kiện cuối năm truyền thống mà những người có tầm ảnh hưởng nhất và những người nổi tiếng nổi tiếng được vẽ trên những mái chèo giống như vợt cầu lông được gọi là hagoita. Đây là lần đầu tiên một thống đốc ngân hàng Nhật lọt vào danh sách này trong lịch sử 37 năm của sự kiện.
Công chúng có thể đã muốn tự làm mái chèo của riêng mình. Vào tháng 6, Kuroda được đánh giá là không phù hợp để điều hành ngân hàng trung ương bởi đa số người tham gia trong một cuộc thăm dò ý kiến. Mọi người tưởng tượng về một kết quả tương tự vào cuối năm, nên điều này đã khiến nhiều người tròn mắt.
Có vẻ giờ ông ấy đã làm mọi người thất vọng trong cuộc họp chính sách tiền tệ thứ 3 trước thềm cuộc họp cuối cùng trong năm nay. Ngay cả Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF cũng có một động thái bất thường, kêu gọi “thông báo rõ ràng hơn về các điều kiện để điều chỉnh khuôn khổ chính sách tiền tệ” – một lời quở trách lịch sự nhưng thẳng thắn đối với động thái giả của Kuroda.
Có lẽ thống đốc, vốn là người ham đọc sách, là một fan hâm mộ của Dám bị ghét. Cuốn sách self-help bán chạy nhất của Fumitake Koga và Ichiro Kishimi được xuất bản lần đầu vào năm 2013 — cùng năm Kuroda nhậm chức. Ông ấy như dành ít thời gian để lo lắng về việc chạy theo đám đông. Trong suốt 2022, thay vì bị buộc phải dỡ bỏ chính sách nới lỏng tiền tệ đặc trưng của mình khi các đồng sự ở Mỹ, Canada và Châu Âu đua nhau tăng lãi suất, người đứng đầu BOJ khẳng định rằng thời điểm này chưa phù hợp. Và bây giờ khi ông ấy đã tiến một bước, việc nó là bước đầu tiên trong quá trình loại bỏ nới lỏng tiền tệ cũng hơi khó chấp nhận.
Như Bloomberg đã vạch ra vào tháng 4, ngay cả lạm phát chi phí tăng cao do nhập khẩu hiện tại cũng hữu ích trong việc loại bỏ tư duy giảm phát của Nhật Bản, vốn từ lâu đã khiến nước này trở thành nơi mà các quy tắc kinh tế thông thường không còn được áp dụng. Bình thường hóa bán sỉ ngay khi lạm phát đang tăng lên nhưng đáng nói là trước khi tiền lương tăng theo sẽ tương đương với việc từ bỏ mục tiêu lạm phát 2% của ngân hàng.
Người kế nhiệm Kuroda cũng có thể thực hiện một thỏa thuận mới với Thủ tướng Fumio Kishida nhằm điều chỉnh hoặc thay thế mục tiêu đó. Nhưng bất kỳ điều gì cho thấy BOJ đột nhiên lo lắng về lạm phát quá cao đều là sai lầm. Kuroda tiếp tục nhấn mạnh rằng việc tăng giá sẽ ở mức độ vừa phải – đó là “tạm thời” theo cách nói của Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Jerome Powell sau này bị phê phán. Ngay cả sau cuộc đàm phán về tiền lương vào mùa xuân, cả chính phủ và ngân hàng trung ương đều đồng ý: Lương khó có thể vượt qua lạm phát, chứ đừng nói đến việc tạo ra vòng xoáy tiền lương-vật giá.
Áp lực chính trị có thể đã đè nặng lên Kuroda, người đã cố gắng đưa ra lời giải thích thuyết phục về thời điểm của động thái này trong cuộc họp báo gần đây nhất. Đồng Yên yếu bắt đầu trì trệ ngân sách hộ gia đình và giảm tỷ lệ chấp thuận, Kishida sẽ dễ dàng ném Kuroda, lựa chọn của cố thủ tướng Shinzo Abe, vào gầm xe buýt.
Kishida có lẽ ngần ngại đánh giá cao những gì thị trường thường từ chối thừa nhận. Thứ nhất, BOJ đơn giản là không quan tâm nhiều đến tỷ giá hối đoái, ngoại trừ mức độ ảnh hưởng của nền kinh tế thực. Thứ hai, nếu thủ tướng muốn tăng chi tiêu tài khóa, bao gồm nâng chi tiêu quốc phòng lên 2% tổng sản phẩm quốc nội vào năm 2027, thì lãi suất cần phải ở mức thấp. Và thứ ba, nền kinh tế quá nghiện nới lỏng tiền tệ, bất kỳ động thái nào khác sẽ rất phức tạp. Đó là điều cần lưu ý khi bạn đọc những tài liệu bảo lãnh có mục đích về khoản hỗ trợ sắp tới của BOJ. Những người mong đợi đây là bước đầu tiên trong chuỗi rút lui nhanh chóng tiếp theo khỏi việc nới lỏng chính sách nên đánh giá cao những bước đi thận trọng của Nhật Bản.
Danh tiếng có thể lên xuống thất thường, và người nổi tiếng không đảm bảo cho sự thành công. Khi cuộc khủng hoảng châu Á 1997-1998 khiến tình trạng vỡ nợ ở Nga lắng xuống, tạp chí Time đã vinh danh Chủ tịch Fed Alan Greenspan, Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Robert Rubin và Bộ phó Lawrence Summers với tư cách là “Ủy ban Giải cứu thế giới”. Năm 2009, Time đã vinh danh chủ tịch Fed Ben Bernanke là Nhân vật của năm vì đã cứu hệ thống tài chính. Greenspan đã dè dặt khi thấy dòng tiểu sử, nhận ra rằng “nếu có một cuộc khủng hoảng, tiêu đề sẽ là, ‘Ủy ban đã hủy hoại thế giới’,” Bob Woodward tiết lộ trong cuốn sách xuất bản năm 2000 ‘Maestro: Greenspan’s Fed and the American Boom’.
Kuroda sẽ được nhớ đến như thế nào? Sự phẫn nộ hiện đang rất mạnh và những người đặt cược BOJ sẽ thắt chặt tăng gấp đôi. Nhưng ngoài Nhật Bản, lạm phát đang bắt đầu giảm dần, các nhà hoạch định chính sách nói nhiều hơn về sự đình trễ và nền kinh tế toàn cầu đang gặp khó khăn. Điều đó đã lấy đi sức ép của đồng Đô và củng cố đồng Yên cùng với các loại tiền tệ khác, trước cả động thái bất ngờ của Kuroda.
Thêm vào đó, việc Bộ Tài chính can thiệp tiền tệ bị chế giễu là “vô ích” hoặc “lãng phí tiền bạc” vào đầu năm nay, giờ đây dường như đã thành công trong việc tạo giá sàn cho Yên. Các giao dịch mua không chỉ đúng thời điểm, chỉ sử dụng một phần dự trữ của quốc gia, mà còn không mắc phải phản đối nào từ Hoa Kỳ, điều thường khiến các quốc gia quá tích cực giao dịch ngoại hối.
Đó có thể là minh chứng cho các kỹ năng ngoại giao bí mật và mối quan hệ an ninh chặt chẽ của Tokyo với Washington hơn là ‘dám bị ghét bỏ’. Nhưng khi năm 2023 đến gần, hãy nhớ rằng điều mà các nhà chức trách Nhật Bản muốn lớn hơn cả việc được ca ngợi trên bìa tạp chí.
Theo Gearoid Reidy and Daniel Moss – Bloomberg.
