Bài viết được thành viên Huyền Trang thuộc FXCE Crypto biên tập từ tài liệu “Fungible Non-fungibles: The Financialization of NFTs” của Jack Purdy với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.
Mặc dù các non-fungible tokens (NFTs) đã xuất hiện từ đầu năm 2018, chúng ban đầu được sử dụng cho một trường hợp sử dụng phụ (thu thập digital cats) trong một cộng đồng nhỏ (những người đam mê tiền điện tử). Ba năm sau, chúng ta đang chứng kiến việc ứng dụng công nghệ này từ các nghệ sĩ, nhà thiết kế, nhà phát hành game, nhạc sĩ và nhà văn.
Điều này là do NFTs, như Bitcoin và Tài chính phi tập trung (Decentralized Finance – DeFi), là một phong trào tài chính, xã hội và chính trị. Chúng tạo ra quyền sở hữu và xuất xứ của nội dung kỹ thuật số và cho phép mọi người mua nội dung đó từ những người sáng tạo trên khắp thế giới với khả năng truyền tải giá trị gần như tức thì. Phong trào này đặc biệt được thúc đẩy bởi các cá nhân từ các ngành công nghiệp hoặc các khu vực trên thế giới, nơi rất khó kiếm tiền trực tiếp từ công việc của họ.
Nghĩa là chúng ta còn cách xa sự thừa nhận chính thống và nhận ra tiềm năng tối đa của công nghệ này. Trong khi giai đoạn đầu tiên của việc áp dụng sẽ liên quan đến việc mã hóa các tài sản truyền thông (media assets), cả off-chain và on-chain gốc, giai đoạn thứ hai sẽ liên quan đến việc tài chính hóa các tài sản đó bằng cách sử dụng các giao thức DeFi để cải thiện các đề xuất giá trị của chúng và mở ra các trường hợp sử dụng mới.
Trong bài viết này, chúng ta sẽ thảo luận tại sao các giao thức DeFi có lợi cho NFT, phác thảo một số trường hợp sử dụng tài chính dựa vào NFT và khám phá tiềm năng tài sản NFT trong năng tương lai.
DeFi Là Bệ Phóng Cho NFTs
“Tài chính hóa” NFTs thông qua các giao thức DeFi giải quyết nhiều vấn đề mà NFTs phải đối mặt hiện nay, cụ thể là:
Khả năng truy cập
Vì NFT có nghĩa là duy nhất do đó người mua thường cần phải có kiến thức chuyên môn về một tài sản cụ thể để đưa ra quyết định mua hoặc bán một cách sáng suốt. Ngoài ra, sự khan hiếm của các tài sản độc nhất có thể nhanh chóng đẩy giá lên cao hơn mức có thể chấp nhận được đối với người mua lẻ. Hai yếu tố này làm tăng rào cản gia nhập cho những người mua mới tham gia thị trường và cản trở việc tích lũy giá trị của chính các NFT; bởi vì một phần giá trị của NFT đến từ cộng đồng của nó, việc hạn chế khả năng tiếp cận của người mua long tail (những người tập trung vào các tài sản có giá trị nhưng khan hiếm) khiến NFT khó thâm nhập vào internet hơn. Các giao thức DeFi có thể giúp giảm vốn và kiến thức cần có để tham gia vào thị trường NFT và mở ra cơ hội cho làn sóng người dùng bán lẻ mới.
Thanh khoản
Việc có một thị trường thanh khoản của người mua và người bán đối với một NFT cụ thể giúp tăng khả năng khám phá giá vì nó làm tăng tốc độ giao dịch của NFT trên các thị trường thứ cấp (tức là càng giao dịch nhiều thì giá thị trường hợp lý của NFT đó càng tốt). Điều này cho phép người bán dễ dàng kiếm tiền hơn từ công việc của họ và giúp người mua mới chưa có kinh nghiệm tham gia thị trường dễ dàng hơn vì họ có thể dễ cắt lỗ khoản đầu tư hơn nếu họ muốn.
Tiện ích
Quyền sở hữu và xuất xứ là các thuộc tính quan trọng của NFTs và chỉ được kích hoạt bởi các mạng lưới mã hóa không cần cấp phép nhưng đề xuất giá trị của nó đã chưa hấp dẫn được người mua bán lẻ. Tiện ích lớn hơn, chẳng hạn như tiếp cận dòng tiền, nội dung và trải nghiệm, tất cả đều được giao thức DeFi làm phong phú và giúp cho việc sở hữu NFTs hấp dẫn hơn với người mua.
Sự Hợp Lực Giữa DeFi Và NFT
Có nhiều trường hợp sử dụng mà DeFi và NFTs hoạt động tốt cùng nhau như:
Thế Chấp
Các ngân hàng đã cung cấp các khoản vay (Tham khảo) sử dụng tác phẩm nghệ thuật truyền thống làm tài sản thế chấp kể từ những năm 1980 (Tham khảo), và đó là một ngành kinh doanh lớn; Deloitte ước tính (Tham khảo) giá trị toàn cầu của các khoản vay được ký quỹ bằng tác phẩm nghệ thuật là 21–24 tỷ USD vào năm 2019.
Người ta có thể làm điều tương tự đối với NFTs bằng cách cung cấp các khoản vay không truy đòi (non-recourse loans – Tham khảo) cho tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số, đồ sưu tầm, virtual land,… Rocket đã thử nghiệm việc này vào đầu năm 2020 và NFTfi* đang xây dựng nó với một thị trường hai mặt (two-sided marketplace) trên Ethereum. Mặc dù chỉ vừa mới triển khai, nhưng cho đến nay NFTfi đã cho vay khoảng 2,5 triệu USD (Tham khảo).
Việc chấp nhận NFT làm tài sản thế chấp trong các giao thức cho vay làm tăng lợi ích cho chủ sở hữu NFT đồng thời tăng hoạt động kinh tế của giao thức, mang lại lợi ích cho cả đôi bên.
Một thành phần quan trọng liên quan là định giá, đây là một vấn đề nằm ngoài phạm vi NFTs nhưng đặc biệt quan trọng nếu tài sản được sử dụng trong bối cảnh tài chính. Trong trường hợp không có giao dịch thị trường thứ cấp, và đặc biệt là trong các sự kiện tạo thanh khoản, có thể cần phải thẩm định để ước tính giá trị của NFT. Đây là một phương thức được sử dụng rộng rãi trong thị trường đồ sưu tập và tác phẩm nghệ thuật truyền thống thông qua các thẩm định viên được cấp phép hoặc các địa điểm không chính thức như cửa hàng cầm đồ. Upshot đang làm điều tương tự cho NFTs bằng cách đánh giá nguồn lực cộng đồng thông qua một mạng lưới những người tham gia được khuyến khích.
Gọi Vốn Cộng Đồng
ICOs là ứng dụng đột phá đầu tiên trên Ethereum vì nền tảng này phù hợp cho việc hình thành và phân bổ vốn toàn cầu; NFTs cũng có thể sử dụng trong trường hợp này. Người dùng từ khắp nơi trên thế giới có thể đầu tư vào các tác phẩm sáng tạo ở các giai đoạn khác nhau trong vòng đời của chúng, điều này có thể dẫn đến sự phục hưng của nghệ thuật kỹ thuật số và mở ra một mô hình kinh doanh mới cho nhiều người sáng tạo nội dung.
Ví dụ: nhà văn Emily Segal đã huy động vốn cộng đồng được 50.000 USD (25 ETH) cho cuốn tiểu thuyết sắp tới của cô ấy (Tham khảo), được đổi bằng 70% tác phẩm dưới dạng tokens $NOVEL, các token này đại diện cho quyền sở hữu theo từng phần của NFT. Chủ sở hữu token 104 $NOVEL được chia sẻ lợi nhuận theo tỷ lệ nếu NFT được bán với giá cao hơn trên thị trường thứ cấp, cũng như các lợi ích khác, chẳng hạn như được đề cập trong lời cảm ơn của quyển sách.
Sở hữu nội dung bằng văn bản cũng có thể cung cấp một mô hình kinh doanh mới cho các nhà xuất bản. Ví dụ, một NFT của một chuyên mục trên New York Times gần đây đã được bán (Tham khảo) với giá 560.000 USD, có thể cao hơn nhiều so với số tiền mà công ty kiếm được từ quảng cáo cho bài báo đó.
Hợp Tác Xã
Trong thế giới kinh doanh truyền thống, hợp tác xã là một công ty thuộc sở hữu của các thành viên, những người này thường cần phải đóng góp tài chính để có thể tham gia. Tiền điện tử đã hoạt động theo cách tương tự nhờ vào các tổ chức tự trị phi tập trung (Decentralized Autonomous Organizations – DAO) và đã trở thành cách tiêu chuẩn để quản lý các giao thức DeFi. Các DAO sẽ còn quan trọng hơn đối với NFTs vì sẽ có nhiều tài sản và cộng đồng hình thành xung quanh chúng.
Chúng ta đã nhận thấy sức hút đối với các “hợp tác xã sưu tầm” này vì chúng cho phép các nhóm đầu tư vào NFTs mà sẽ cần chi phí cao nếu tham gia theo tư cách cá nhân. DAOSaka đã thử nghiệm mô hình này vào cuối năm 2019 và FlamingoDAO (Tham khảo) hiện đang thực hiện, cả hai đều tập hợp vốn từ các cá nhân và cùng nhau quyết định nên mua và bán những NFT nào. Các hợp tác xã sưu tầm có thể hình thành một cách tự phát và phát
triển một cách tự nhiên; Ví dụ, PleasrDAO, ban đầu gom quỹ để mua một NFT cụ thể (Tham khảo) và sau đó mở rộng phạm vi khi họ mua một NFT từ Edward Snowden với giá 5,5 triệu USD. Trong cả hai trường hợp, DAO trả giá cao hơn một người mua giàu có duy nhất để giành chiến thắng trong cuộc đấu giá.
Phân Bổ Lợi Nhuận
Một hồ sơ công khai về xuất xứ mở ra các trường hợp sử dụng mà trước đây không thể hoặc khó thực thi, chẳng hạn như tiền bản quyền cho tác phẩm nghệ thuật và các tài sản khác được bán ở thị trường thứ cấp.
Rarible*, SuperRare và Zora đều triển khai tiền bản quyền với các mức độ vận hành và khả năng tương tác khác nhau. Mirror thực hiện điều này ở layer ứng dụng với một tính năng được gọi là “splits” (Tham khảo), nó cho phép tác giả chuyển nhượng một phần giá trị kinh tế cho người khác bất cứ khi nào tác phẩm được bán.
Tiền bản quyền có thể áp dụng cho nội dung bên ngoài các tác phẩm nghệ thuật kỹ thuật số và âm nhạc. Ví dụ, điệu nhảy “renegade” (Tham khảo) trên TikTok đã biến Charli D’Amelio trở thành người nổi tiếng chỉ sau một đêm. Trong khi cả Charli (người đang có hơn 112 triệu người theo dõi) và TikTok đều được hưởng lợi về mặt kinh tế, thì Jalaiah – một bé gái 14 tuổi (Tham khảo), người tạo ra điệu nhảy lại không được công nhận cho công sức của mình. NFT có thể giải quyết vấn đề này bằng cách cung cấp khả năng mã hóa nội dung như thế và cung cấp khả năng tạo thu nhập cho người sáng tạo. Trong tương lai, các vận động viên, vũ công, nhiếp ảnh gia và những người sáng tạo khác sẽ trực tiếp đưa nội dung của họ vào NFTs để có được danh tiếng và thu nhập từ tác phẩm mà họ đang sản xuất.
Phân bổ lợi nhuận cũng có thể được phân chia một cách lập trình hóa cho nhiều chủ sở hữu NFT cụ thể. Planck gần đây đã thử nghiệm ý tưởng này bằng cách xuất bản kết quả (Tham khảo) của một nghiên cứu khoa học dưới dạng NFT và sẽ triển khai một tính năng gọi là “SplitStream” (Tham khảo), cho phép NFT chia một phần doanh số trong tương lai cho các NFT khác.
Trong lĩnh vực học thuật, điều này khuyến khích và tài trợ cho nghiên cứu học thuật bằng cách tạo ra một biểu đồ xã hội (social graph) nhiều nhánh và một sơ đồ thanh toán theo tầng cho các chủ sở hữu NFT đó một cách vĩnh viễn.
Giao Dịch
Khả năng trao đổi một NFT này cho một NFT là khác rất quan trọng vì nó cải thiện tính thanh khoản và khả năng khám phá giá bằng cách mở ra rất nhiều cặp giao dịch tiềm năng, nhưng điều này khó thực hiện do bản chất thanh khoản thấp theo thiết kế (illiquid-by-design) của NFTs.
0x Protocol lần đầu tiên giải quyết vấn đề này vào năm 2019 với ZEIP-28 (Tham khảo), cho phép giao dịch NFT-to-NFT trên giao thức dựa trên sổ lệnh của họ bằng cách cho phép người mua thanh toán một NFT được liệt kê bằng một NFT khác dưới dạng token phí, nhưng điều
này vẫn cần người mua chỉ định NFT họ muốn mua. 0x sau đó đã triển khai các đơn đặt hàng dựa trên thuộc tính (property-based orders – Tham khảo), cho phép người mua tạo đề nghị mua bất kỳ nội dung nào có một nhóm thuộc tính cụ thể. Trên thực tế, tính thanh khoản tổng hợp này dựa trên các thuộc tính nhất định (nhưng tính thanh khoản vẫn còn phân mảnh cho một “loại” NFT nhất định).
Các giải pháp khác cố gắng tăng khả năng giao dịch bằng cách sử dụng token ERC20 có thể thay thế làm trung gian. NFT20 triển khai ý tưởng này bằng cách tạo ra các token ERC20 mà mỗi token đại diện cho các loại NFT khác nhau và tổng hợp các token đó theo loại của chúng. Các loại NFT đó sau đó có thể được giao dịch trên nhiều nhóm thông qua định tuyến CFMM (Tham khảo) bằng cách sử dụng một numeraire chung.
Ví dụ: nếu có một nhóm MASK20/ETH và nhóm MCAT20/ETH, người dùng có thể giao dịch ngay lập tức MASK lấy MCAT trên Uniswap. Giải pháp này đặc biệt hiệu quả đối với các bộ sưu tập có các tài sản giá trị nhỏ và phần long-tail của các tài sản có giá trị thấp hơn với giá sàn được thấy rõ.
Hơn nữa, do tính ngang hàng của các giao dịch Ethereum và khả năng kết hợp của các giao thức DeFi, các nhà phát triển có thể “chain together” (Tham khảo) nhiều token trung gian và nhóm thanh khoản trong một giao dịch duy nhất để có thể giao dịch trên nhiều NFT.
Phân Mảnh
Quyền sở hữu từng phần là một cách hiệu quả để dân chủ hóa quyền truy cập vào tài sản và trước đây nó đã được sử dụng cho các tài sản có giá trị cao, chẳng hạn như bất động sản nghỉ dưỡng. Otis thực hiện điều này với tác phẩm nghệ thuật truyền thống và đồ sưu tầm bằng cách mua tài sản, cất giữ trong kho tiền và phát hành cổ phiếu đại diện cho quyền sở hữu những tài sản đó.
NIFTEX cũng đang làm điều này cho NFTs. Nó cho phép chủ sở hữu của một NFT cụ thể gửi NFT đó vào một smart contract và phát hành “shards” (ERC-20s) đại diện cho tài sản đó. NFT cơ sở có thể được mua lại bằng cách mua tất cả các “shards” hoặc thông qua điều khoản mua lại.
Người ta cũng có thể chia nhỏ quyền sở hữu của một nhóm các tài sản. Metakovan đã thực hiện điều này với token B.20, chứa 28 tài sản (Tham khảo) , bao gồm cả tác phẩm nghệ thuật mã hóa của Beeple và digital land ở Cryptovoxels, Decentraland và Somnium Space.
Các Quỹ Chỉ Số
Đầu tư dựa trên chỉ số vào các thị trường tài chính truyền thống đã trở nên phổ biến trong thập kỷ qua vì nó cung cấp sự đa dạng hóa trên nhiều thị trường một cách minh bạch với chi phí thấp.
Tương tự, các quỹ chỉ số tập trung vào NFT có thể giúp cho các nhà đầu tư tiếp cận với một nhóm các NFT đặc thù mà không cần phải đánh giá một NFT cụ thể.
NFTX đang thực hiện điều này bằng cách tạo ra các quỹ chỉ số cho các đồ sưu tầm khác nhau, chẳng hạn như Cryptopunks, trong đó mỗi quỹ được hỗ trợ 1:1 bởi một NFT cơ sở; ví dụ: PUNK-ZOMBIE ERC20 có thể đổi lấy một CryptoPunk zombie vào bất kỳ lúc nào từ nhóm.
Các quỹ chỉ số tập trung vào NFTs cũng có thể cải thiện tính thanh khoản và khả năng khám phá giá cho các NFT cơ sở bằng cách thu hút nhu cầu bổ sung và hoạt động giao dịch từ cơ sở người dùng lớn hơn.
Cho Thuê
Đôi khi người ta muốn thuê thay vì mua và thế giới nghệ thuật đã chấp nhận thực tế này trong nhiều thập kỷ – chẳng hạn như Bảo tàng Nghệ thuật Hiện đại (Museum of Modern Art) đã cho mượn tác phẩm nghệ thuật của mình từ năm 1957. Các nghệ sĩ và nhà sưu tập có thể có thêm một nguồn thu nhập bổ sung, trong khi những người thuê có thể thưởng thức tác phẩm nghệ thuật với giá chỉ bằng một phần nhỏ của nó.
Mô hình này cũng có thể được áp dụng cho các NFTs như tác phẩm nghệ thuật và digital land. ReNFT hiện đang cố gắng thực hiện điều này bằng một thị trường ngang hàng cho thuê NFT. Như với hầu hết các giao thức DeFi trong tiền điện tử – đây hiện là một giải pháp thế chấp vượt mức; người đi vay có thể thuê một NFT bằng cách đặt cọc tài sản thế chấp bằng giá trị thị trường của NFT đó, cùng với một khoản phí thuê bổ sung. Nghĩa là các cải tiến đang được thực hiện ở layer giao thức với đề xuất EIP-2615 (Tham khảo), vốn hỗ trợ các chức năng cho thuê trong chính token ERC-2615 và không yêu cầu tài sản bảo đảm.
Yield Guild Games thực hiện điều này trong bối cảnh gaming có mô hình hơi khác bằng cách cho người chơi mới mượn Axies để đổi lấy phần trăm các token SLP (Tham khảo) được thưởng cho họ khi chơi trò chơi. Trên thực tế, người chơi đang thuê Axie để đổi lấy một phần doanh thu trong tương lai.
Tổng Hợp
Một tài sản tổng hợp là một công cụ tài chính mô phỏng các công cụ khác. Mặc dù hầu hết các NFT ngày nay không thực sự là công cụ tài chính theo nghĩa truyền thống của từ này, nhưng ý tưởng này vẫn có thể được áp dụng để tăng cường tính thanh khoản và khả năng tiếp cận thị trường cho các NFT này.
Một trong những vấn đề của việc khai thác NFT trên nhiều blockchain là việc mua tài sản trở nên khó khăn hơn. Ngoài ra, có thể có một nhóm người mua chỉ muốn suy đoán giá của một NFT hơn là thực sự muốn sở hữu nó. Có một cách cho những người dùng này tiếp cận mức giá tổng hợp cho NFT cụ thể. Ví dụ: người ta có thể sử dụng một oracle về giá để đưa ra mức giá cho người dùng Ethereum đối với tài sản NBA Topshot trên Flow.
Điều đó cho thấy một số NFT như các cổ phiếu Uniswap V3 LP, thực sự là các công cụ tài
chính. Từ quan điểm này, người ta có thể kết hợp nhiều cổ phiếu LP để tái tạo lại cấu trúc hoàn vốn (Tham khảo) của các loại phái sinh khác nhau.
Tương Lai Của NFTs
Theo thời gian, chúng ta sẽ thấy nhiều loại cryptomedia độc đáo, phức tạp, được kết nối với nhau và sẽ tận dụng nhiều giao thức DeFi để cung cấp các đề xuất giá trị và trường hợp sử dụng không thể thực hiện được trong thế giới truyền thống. Các mẫu thiết kế (design patterns) có thể là một số trường hợp dưới đây nhưng có thể còn nhiều hơn nữa:
- Kết hợp: Index Coop* có thể cho phép người dùng bán lẻ tiếp xúc với nhiều loại NFT một cách dễ dàng bằng cách tạo một chỉ số tỷ trọng đều (equally-weighted index) của quỹ chỉ số AXIE, MASK và PUNK từ NFTX (vì chúng đã là ERC-20).
- Phân mảnh + Kết hợp: Phân chia nhỏ một Axie, bản ghi Catalog, Cryptopunk và Sandbox*, mỗi phần thành 100 token ERC-20 và gửi 25 token của mỗi tài sản vào Charged Particles để tạo ra một NFT đại diện cho một rổ tài sản phân mảnh đa dạng.
- Sáng tác: Người ta có thể kết hợp nhiều NFT hoặc đưa tiện ích và giá trị bổ sung vào các NFT hiện có. AlchemyNFT đang làm điều thứ hai với AutographNFT bằng cách cung cấp khả năng “sign” các NFT hiện có bằng chữ ký kỹ thuật số. Punkbodies đang làm như trước đây bằng cách cho phép người dùng kết hợp Wrapped CryptoPunk (ERC-721) của họ với PunkBody (cũng là ERC-721) để tạo ra một Punkster mà họ có thể tải xuống hoặc mint. Việc triển khai sẽ lock các ERC-721 ban đầu để mint NFT Punkster và người dùng có thể burn NFT đã sáng tác để unlock các bản gốc. Các NFT đã được tổng hợp này kế thừa nguồn gốc và tiện ích từ các bản gốc của chúng trong khi cung cấp các tính năng hoặc tiện ích bổ sung.
Trong vài năm tới chúng ta sẽ chứng kiến một loạt các thử nghiệm xung quanh những khái niệm này và sẽ rất thú vị khi chứng kiến cách các nhà phát triển, người sáng tạo và cộng đồng sẽ làm việc cùng nhau để đưa chúng vào đời sống.
Tham gia thảo luận về Cryptocurrency tại nhóm FXCE Crypto.
