Bài viết được thành viên Meo thuộc FXCE Crypto biên tập từ “NKN: Paving a New Network for Web 3.0” của Jerry Sun với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.
Chỉ có một thử nghiệm xuất hiện rất lâu trước sự ra đời của Google, Amazon, Wikipedia hay các dịch vụ thiết yếu khác được chúng ta sử dụng trong cuộc sống hàng ngày. Và vào một buổi sáng yên bình tháng Hai năm 1995, tạp chí Newsweek tuyên bố thử nghiệm là một thất bại. Trong một bài viết có tựa đề “Why the Web Won’t Be Nirvana“, một trong những cây bút của tạp chí tin tức đã chỉ ra một số lỗi đối với mạng lưới thành công nhất thế giới: quá đắt, quá chậm, quá phức tạp – tất cả chỉ trích này đã được những nhà phát triển trên blockchain nhận ra ngày nay.
Tất nhiên, sau hai thập kỷ rưỡi, Internet trở nên rẻ hơn, nhanh hơn và dễ tiếp cận ngay cả với những người coi công nghệ là thách thức trong chúng ta. Một số người cho rằng tiến bộ đạt được trong 26 năm qua là bước tiến từ trang web tĩnh (static web) sang mạng xã hội (social web), hoặc sự chuyển đổi mô hình từ Web 1.0 sang Web 2.0. Các sáng tạo như công cụ tìm kiếm dựa trên thuật toán và phát minh ra các ngôn ngữ phục vụ cho web như Javascript giúp các nhà phát triển xây dựng nền tảng tương tác cho người dùng, tăng cường tính ứng dụng của Internet.
Mặc dù đã có nhiều cải thiện, vẫn còn nhiều thách thức tồn tại đến nay. Việc các chính trị gia đe dọa bãi bỏ các luật trung lập Internet (net neutrality laws), vấn đề thiếu hiệu quả trong sử dụng băng thông, kiểm duyệt Internet (Internet censorship), và hạn chế trong bảo đảm quyền riêng tư là một số trong nhiều rào cản vẫn tồn tại đến nay. Do vậy, những nỗ lực không ngừng nhằm phát triển trên nền tảng Web 2.0 đã dẫn tới sự trỗi dậy của cái được những người tiên phong gọi là Web 3.0 trong thời gian gần đây.
Chuẩn bị cho sự ra đời của Web 3.0
Đặc điểm nổi bật của Web 3.0 có thể được thể hiện rõ nhất qua mục đích của nó: Xây dựng mạng lưới tự trị, thông minh và có tính mở hơn cho tất cả mọi người. Với trọng tâm là xây dựng một mạng miễn phí, một trong những mục tiêu chính của mạng này là tránh sử dụng các máy chủ trung tâm. Thời sử dụng trung tâm lưu trữ dữ liệu được đặt dưới sự quản lý đã qua và nhường chỗ cho các giao thức phi tập trung quen thuộc với những người trong không gian mã hóa.
Một cách để nghĩ về cơ sở hạ tầng dành cho Web 3 dựa trên công nghệ blockchain là hình dung 03 trụ cột: Máy tính, thiết bị lưu trữ và mạng lưới. Ethereum và các nền tảng hợp đồng thông minh khác chịu trách nhiệm trụ cột thứ nhất; Filecoin, IPFS, Arweave và Sia là những giải pháp nổi bật để lưu trữ; phần còn lại là phân lớp mạng lưới mới.
New Kind of Network, hay NKN, tự mô tả là trụ cột thứ ba. NKN được thành lập vào năm 2018 với tầm nhìn phát triển phân lớp mạng lưới mới và sáng kiến này được thúc đẩy bởi 03 nhà đồng sáng lập có kinh nghiệm hàng chục năm trong lĩnh vực viễn thông. Hai đồng CEO, Yanbo Li và Bruce Li, có kinh nghiệm làm việc tại các công ty viễn thông lớn như Google, Nokia và Baidu trước khi thành lập NKN. Yanbo Li cũng đã xây dựng OnChain, phiên bản doanh nghiệp của blockchain NEO. CTO của nhóm, Yilun Zhang, có bằng tiến sĩ vật lý, chuyên nghiên cứu về Cellular automata (tự động tế bào), một tập hợp các ô trong lý thuyết tính toán, đã được nhóm sử dụng trong thuật toán đồng thuận blockchain. Đặc biệt, Stephen Wolfram (người sáng tạo ra công cụ tính toán phổ biến, Wolfram Alpha) và Whitfield Diffie (nhà phát minh ra mật mã khóa công khai) là cố vấn cho bộ ba đồng sáng lập, tập hợp thành một nhóm tài năng có tiếng trong giới.
Mạng lưới mới
Tiền thân của NKN là một giao thức kết nối mạng P2P dựa trên blockchain nhằm nâng cấp cơ sở hạ tầng Internet máy khách – máy chủ. Mạng NKN nằm trên cùng Internet Stack hiện nay và cho phép người dùng tham gia thông qua các thiết bị hỗ trợ kết nối Internet. Liên kết với các thiết bị tạo ra một lớp mạng lưới mới phía trên các phân lớp hiện đang tồn tại, đảm bảo sự riêng tư và các tính năng kháng kiểm duyệt đáng kể từ sự phi tập trung.
Chúng ta hãy nhắc lại ở đây NKN không cố gắng tạo ra một mạng Internet mới, ít nhất là hiện nay. Thay vào đó, NKN hy vọng sẽ tận dụng băng thông Internet chưa sử dụng theo cách làm giảm rủi ro của các điểm tập trung khi kết nối máy chủ thất bại. Dưới đây là sơ đồ mạng lưới NKN. Điều này đặt ra câu hỏi: Mạng lưới này hoạt động như thế nào?
Trước hết, mọi thiết bị kết nối với mạng NKN có thể chia thành hai loại: (1) nút (node) và (2) khách hàng. Node là những người tham gia đầy đủ. Họ gửi và nhận dữ liệu, nhưng quan trọng nhất là truyền dữ liệu đến các node lân cận. Các node hoạt động, được gọi là thợ đào, củng cố mạng lưới và nhận phần thưởng có giá trị tiền tệ bằng $NKN nhờ những đóng góp mang lại. Trong khi đó, các thiết bị khách có thể làm mọi việc ngoại trừ truyền dữ liệu trong mạng. Hãy nghĩ họ như những người dùng cuối cùng. Trong sơ đồ trên, node là các relayer (người chuyển tiếp) được dán nhãn. Các khách hàng có thể gửi dữ liệu đến người khác thông qua đường truyền của các relayer theo cách dễ dàng xác minh trên blockchain.
Các node cũng giúp mạng đạt được sự đồng thuận thông qua thuật toán Majority Voting Cellular Automata, hoặc MOCA. Nói một cách đơn giản, MOCA yêu cầu các node chỉ giao tiếp hoặc truyền dữ liệu, với các node lân cận thay vì toàn bộ mạng. Việc vận hành quá trình này được dựa trên thuật toán Bằng chứng chuyển tiếp (Proof of Relay, PoR). PoR được thiết kế để có thể kiểm chứng và không thể giả mạo hoặc làm giả. PoR rất quan trọng đối với mạng NKN do nó đóng vai trò thuật toán đồng thuận tính toán các phần thưởng khai thác của mỗi node. Các node chạy liên tục trên mạng lưới sẽ chuyển nhiều dữ liệu hơn và nhận được phần thưởng cao hơn. MOCA và PoR giúp đạt được sự đồng thuận trên quy mô toàn cầu nhanh hơn nhờ việc làm giảm gánh nặng giao tiếp giữa các node. Nhờ đó, mạng lưới được mở rộng.
Khi khách hàng hoặc node truy cập vào mạng NKN, các địa chỉ cụ thể trên mạng NKN ẩn danh sẽ được chỉ định ngẫu nhiên. Chúng đóng vai trò thay thế cho các địa chỉ IP trong cấu trúc TCP/IP truyền thống, đảm bảo không cần địa chỉ IP Internet khi khách hàng giao tiếp với nhau.
Nhờ sự phổ biến của các thiết bị kết nối Internet, số lượng node trong mạng rất lớn. Tính đến tháng 9 năm 2021, NKN tự hào có hơn 106.000 node đồng thuận hoàn toàn trên mainnet, đây là một trong những số node cao nhất ở trên bất kỳ mạng blockchain nào. Tuy nhiên, điều đáng nói là nhiều node trong số đó được vận hành thông qua quan hệ đối tác của NKN với AWS và Digital Ocean, nhờ đó, các node hoạt động chỉ bằng một cú nhấp chuột. Vì các node NKN trên AWS nằm trong danh sách miễn phí của nhà cung cấp cloud, người dùng có thể vận hành một node trong 750 giờ mà không phải trả bất kỳ chi phí nào, sau đó sẽ phải trả mức phí thấp là 0,012 USD/giờ. Tương tự, Digital Ocean cho phép người dùng vận hành các nút chuyển tiếp miễn phí trong nhiều tháng. Nhờ đó, sẽ tạo ra sự phụ thuộc cao hơn với các bên thứ ba trong cung cấp dịch vụ. Thông qua hệ thống này, NKN chấp nhận đánh đổi giữa cơ sở hạ tầng mới với sự thuận tiện khi tự phát triển mạng lưới của các relayer. Điều này không giống với trường hợp Bitcoin và Ethereum, cho thấy sự so sánh trực tiếp số lượng node giữa các blockchain khác nhau giống như việc “so sánh quả táo với quả cam”.
Việc có số lượng node lớn trên mạng lưới tất nhiên là mong muốn của bất kỳ hệ thống blockchain nào và đặc biệt quan trọng đối với NKN. Do NKN là một blockchain tiện ích, nhiều node hơn có mối tương quan với việc tăng cường năng lực và tốc độ mạng lưới. Điều này có nghĩa là mạng NKN có thể cung cấp nội dung chất lượng cao cho hàng triệu khách hàng, như video stream 4K UHD. Khi mạng lưới mở rộng, khả năng phục vụ toàn bộ hành tinh sẽ tăng.
Phần lớn trong số hơn 106.000 node của NKN hiện đang nằm ở Hoa Kỳ, Châu Âu và các khu vực có cơ sở hạ tầng Internet vững mạnh. Điều này không có gì đáng ngạc nhiên do có mối tương quan mạnh mẽ giữa nơi xuất hiện các cụm node và nơi đặt các máy chủ cloud phổ biến. Nhưng công nghệ của NKN rất phù hợp cho những người ở các nước đang phát triển và những nơi không có cơ sở hạ tầng mạnh mẽ. Các khu vực như Châu Phi và Nam Mỹ đang sử dụng dưới mức tiềm năng. Trong tương lai, việc phát triển ở các thị trường này là một thách thức với lợi nhuận khổng lồ dành cho NKN.
Hoạt động hiện tại trên mạng chủ yếu diễn ra trong khung giờ từ 10 giờ sáng đến 10 giờ tối UTC so với khung thời gian 10 giờ tối – 10 giờ sáng UTC. Nói cách khác, hầu hết các hoạt động xảy ra ở Tây bán cầu.
Cơ sở hạ tầng và ứng dụng của NKN
Mạng mainnet (mạng chính thức) của NKN chính thức ra mắt vào tháng 6 năm 2019 và được nâng cấp bằng phiên bản NKN 2.0 một năm sau đó. NKN 2.0 cung cấp dataRide, nền tảng giúp hiện thực hóa tầm nhìn sản phẩm của NKN.
dataRide
dataRide là một nền tảng bao trùm các dịch vụ và ứng dụng dựa trên mạng lưới. Các trường hợp ứng dụng hiện nay và trong tương lai đối với dataRide bao gồm chat/tin nhắn tức thời, chuyển tệp tin và tăng thêm tương tác giữa người với người, người với máy và máy với máy.
nMobile là một ứng dụng dataRide hiện nay, đây là ứng dụng di động có sẵn trên iOS và Google Play. nMobile tương tự như Signal, nền tảng nhắn tin được mã hóa phổ biến, nhưng ứng dụng sử dụng mạng P2P của NKN thay vì các máy chủ tập trung. Ngoài chức năng nền tảng nhắn tin, nMobile còn đóng vai trò là ví tiền điện tử với khả năng gửi token tích hợp. Người dùng nMobile có thể chuyển trực tiếp token giữa NKN mainnet và ERC-20 thông qua ứng dụng.
Một ứng dụng dataRide khác là nConnect. nConnect cung cấp quyền truy cập từ xa vào các tệp và ứng dụng từ mọi nơi trên thế giới đến bất kỳ thiết bị nào của người dùng như các thiết bị cá nhân như máy tính Mac và Windows, thiết bị doanh nghiệp sau tường lửa hoặc máy chủ lưu trữ gắn với mạng (NAS). Máy chủ NAS là máy chủ trên các mạng cụ thể với mục đích lưu trữ tệp tin để có thể truy cập từ bất cứ đâu trên thế giới. Hãy nghĩ về chúng như Google Drives riêng cho người dùng của mạng. NKN đã hợp tác với Synology, QNAP và ASUSTOR, ba nhà cung cấp NAS, để cung cấp lưu trữ các tệp khách hàng chỉ có thể truy cập trên mạng NKN. Việc sử dụng nConnect ở cấp độ cá nhân hoặc doanh nghiệp có thể giúp giải quyết vấn đề đánh đổi giữa hạn chế trong lưu trữ ở các thiết bị tại chỗ và việc phụ thuộc vào các dịch vụ cloud có tính tập trung như Google Drive, Dropbox và Microsoft OneDrive.
Tất cả mã nguồn là mã nguồn mở, có nghĩa là các nhà phát triển bên ngoài có thể truy cập và xây dựng các ứng dụng của riêng họ cho mạng. Theo thời gian, NKN hình dung các nhà phát triển tận dụng cơ sở mã để tạo ra các dịch vụ hoặc doanh nghiệp mới, giống như Internet ngày nay. Biểu đồ dưới cho thấy trong năm ngoái, nhóm NKN đã cam kết 17% tất cả các thay đổi mã dành cho kho lưu trữ Github công khai trong khi số lượng kho lưu trữ được gắn sao (hoặc “favorites”) và fork tăng khoảng 50%.
Token $NKN
Để tạo ra cơ chế cho các giao dịch trên mạng, nhóm nghiên cứu đã phát triển token gốc bằng cách sử dụng cấu trúc kép hỗ trợ khả năng thay đổi giữa mạng chính NKN và mạng tiêu chuẩn ERC-20. Cách dễ nhất để kiếm token là cho thợ đào hoạt động như một node trên mạng. Cơ chế này đã tạo ra động lực kinh tế cho các thiết bị trong chia sẻ băng thông và giữ cho node chạy 24/7 với kết nối ổn định. Chi phí duy trì node bằng cách sử dụng thiết bị tại chỗ chỉ bắt đầu ở mức vài USD/tháng. Token $NKN cũng có thể được sử dụng để giao dịch trong mạng. Như đã nêu trên, mạng của NKN cho phép các ứng dụng như nConnect, gửi nội dung, trò chuyện nhóm và nhiều dịch vụ khác có thể được thanh toán thông qua token. Các thợ đào làm chủ các dịch vụ giá trị gia tăng trên node của mình – đề cập đến các ứng dụng như nConnect và nMobile – cho mạng có thể kiếm thêm $NKN token. “Hiệu ứng bánh đà” (mô tả dưới đây) được tạo ra theo thời gian khi các thợ đào kiếm được $NKN bán cho người khác hoặc trả tiền cho các dịch vụ chạy trên mạng.
Hành động giá ổn định, dài hạn sẽ phụ thuộc vào nhu cầu đối với token và nhu cầu đối với token sẽ phụ thuộc vào sự thành công, khả năng ứng dụng và quy mô của mạng cơ sở của NKN.
Phân phối Token
Dự án đã gọi được vốn ban đầu nhờ một loạt đợt bán token trong nửa đầu năm 2018. Từ tháng 2 đến tháng 4, dự án đã thực hiện 03 ba vòng gọi vốn với tổng giá trị huy động ~ 27 triệu USD:
- Private Sale: Từ tháng 2 đến tháng 4 năm 2018, 250 triệu token $NKN đã được bán với giá mỗi token từ 0,06 đến 0,09 USD. Vốn huy động bằng cả $ETH và $NEO.
- Early Bird Sale: Từ ngày 2 đến ngày 8 tháng 4, 50 triệu token $NKN đã được bán với giá mỗi token là 0,084 USD. Lần này, số vốn huy động được chỉ bằng $ETH.
- Public Sale: Vào ngày 19 tháng 4, 50 triệu $NKN kđã được bán với giá token là 0,126 USD. Số tiền nhận được đã được trả bằng $ETH.
Trong tổng số 1 tỷ token, 35% được phân bổ cho ba đợt bán token khi bắt đầu dự án. 65% còn lại được phân bổ cho đội ngũ phát triển, quỹ và phần thưởng dành cho thợ đào của dự án.
- Nhóm sáng lập và các nhà phát triển cộng đồng nhận được 18% cung
- 17% được phân bổ cho NKN Foundation và Quỹ Ngân sách của Dự án
- 30% được dành cho phần thưởng của thợ đào; những phần thưởng này sẽ được trao trong khoảng thời gian ước tính 25 năm
Tất cả các token NKN từ các vòng gọi vốn ban đầu đều được vest và cả NKN Foundation và nhóm sáng lập sẽ được vest tới tháng 4/2022:
Tương lai của NKN và tạo ra mạng lưới
NKN nhận ra Dự án không thể nghỉ ngơi trên vinh quang của vòng nguyệt quế. Đội ngũ lãnh đạo đã dành nguồn lực đáng kể để phát triển các hoạt động công nghệ và thương mại.
Về mặt công nghệ, NKN đã công bố tăng cường các tính năng phù hợp để hỗ trợ các nhà phát triển và người dùng. Một tính năng là cho phép sử dụng nhiều ngôn ngữ lập trình, tăng số lượng các nhà phát triển có thể xây dựng trên nền tảng NKN. Một tính năng khác là giảm hạn chế một địa chỉ IP cho mỗi node. Việc gỡ bỏ hạn chế giúp các thợ đào có khả năng chạy một node duy nhất bằng nhiều thiết bị. Ngoài những thay đổi với các địa chỉ IP đơn, NKN đang xây dựng khả năng tương thích với IPv6, giao thức Internet mới nhất. Việc nâng cấp sẽ cho phép các thiết bị mới hơn sử dụng IPv6 kết nối với mạng NKN do giao thức hiện tại, IPv4, cạn kiệt địa chỉ IP duy nhất.
Về mặt thương mại, NKN tập trung thúc đẩy áp dụng nMobile và các dòng sản phẩm khác của nMobile. Một phương pháp phát triển chủ đạo là tài trợ sự phát triển cộng đồng của các ứng dụng chính trong hệ sinh thái như phương tiện giới thiệu khả năng hoạt động của NKN. Tăng cường quan hệ đối tác cũng giúp công ty tăng trưởng thêm. ASUSTOR, Synology và một số nhà cung cấp cloud lớn đã tham gia vào các hợp đồng với NKN và NKN cam kết phát triển quan hệ đối tác quốc tế để định vị vị thế NKN tốt hơn khi trở thành người chơi chính trong tương lai mạng. Cùng với các sản phẩm tương tự, NKN tuyên bố tập trung tăng số lượng sàn giao dịch token $NKN nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho việc triển khai các ứng dụng cần sử dụng token. Cuối cùng, sự phát triển của Internet vệ tinh thông qua Starlink và các đối thủ cạnh tranh khác là một cơ hội duy nhất để phủ sóng. Internet vệ tinh có thể cung cấp một mạng lưới toàn cầu không bị giới hạn bởi một quốc gia hoặc khu vực. Nhóm phát triển đang tăng cường nỗ lực phát triển các dịch vụ vệ tinh do NKN cung cấp, trong đó có việc dành 20.000 USD cho một thợ đào vệ tinh NKN.
Nếu Web 3.0 là tương lai của mạng lưới toàn cầu của chúng ta, NKN có vị thế tốt để nắm bắt một thành phần rất cần thiết trong cơ sở hạ tầng. Và khi Web 3.0 vẫn có thể có những hoài nghi, chỉ cần đọc các bài báo từ nhiều thập kỷ trước để nhớ lại bước tiến của chúng ta. Các nhà đầu tư có thực sự muốn đặt cược vào một mạng lưới toàn cầu, minh bạch và phi tập trung hơn không?