Nội dung chính
- Những yếu tố kinh tế vĩ mô đang thúc đẩy người dùng đến với các nền tảng mạng xã hội có doanh thu cao, chống kiểm duyệt.
- Hệ sinh thái mạng xã hội mở (open social) được ưu tiên cạnh tranh so với các nền tảng mạng xã hội đóng.
- Doanh thu của người sáng tạo và các tính năng nổi tiếng có thể mang đến cho hệ sinh thái DeFi nguồn doanh thu cần thiết nhưng không phải từ việc đầu cơ.
Crypto không phải là một công cụ tài chính, mà là một công cụ xã hội. Nó phá vỡ quy mô kinh tế thời đại công nghiệp hóa và thay thế bằng cách phối hợp thời đại kỹ thuật số. Với bối cảnh kinh tế vĩ mô hiện tại cùng với căng thẳng tiền lương do gia tăng dân số gây ra và sự suy thoái tiền tệ, mọi người đang tìm kiếm những cách mới để kiếm tiền và kết nối với nhau. Trong tương lai, các giao thức mạng xã hội sẽ tái định vị cách tổ chức và văn hóa.
Open Social là phương pháp tiếp cận của crypto để tái kiến trúc hệ thống công nghệ mạng xã hội truyền thống. Thay vì cơ sở dữ liệu, thuật toán và mã nguồn đóng, ngăn xếp mạng xã hội mở được minh bạch.
Một đồ thị Open Social (thuộc tầng dữ liệu) với khả năng chống kiểm duyệt và có thể tương tác – bất kỳ front-end (phần giao diện), thuật toán hoặc ứng dụng nào đều có thể xây dựng trên nó mà không cần phải có mạng lưới người dùng riêng hoặc sự cho phép.
Kết quả dẫn đến một bối cảnh cạnh tranh khác nhau cho các nền tảng truyền thông xã hội.
Trước đây, các nền tảng mạng xã hội mới nổi đã đối mặt với sự khởi đầu ảm đạm khi phải đảm bảo có một lượng lớn người dùng trước khi thử nghiệm đầy đủ tính phù hợp của sản phẩm với thị trường. Thu hút người dùng là khía cạnh khó khăn và tốn kém nhất, khiến các nền tảng mạng xã hội hiện tại chiếm ưu thế khi bổ sung tính năng vì họ đổ phần lớn doanh thu từ quảng cáo vào việc phát triển chúng.
Open Social phá vỡ sự khởi đầu ảm đạm bằng các ưu đãi token. Ngoài ra, việc phát triển tính năng ngày càng cải tiến khi sự cạnh tranh tự do xảy ra. Thay vì các nền tảng tập trung lựa chọn người dùng và quỹ mạo hiểm trở thành những người chi phối việc phân bổ vốn thì mô hình sẽ khắc phục cấu trúc chi phí đóng, tập trung và tối ưu hóa các tính năng phong phú.
Ngăn xếp mạng xã hội mở (Open Social stack) mới ra đời nhưng có thể được chia nhỏ thành một vài tầng chính, mỗi tầng sở hữu các thuộc tính nắm giữ giá trị riêng.
Open Social stack
Data Layer
Tầng dữ liệu (data layer) đối với Open Social có thể được chia thành hai chức năng riêng biệt. Chức năng đầu tiên là hệ sinh thái hợp đồng thông minh. Nó tự lưu trữ các hợp đồng thông minh và tạo điều kiện thuận lợi để xử lý giao dịch.
Polygon là chain nhận được nhiều sự chú ý nhất do chi phí giao dịch thấp. Các giao thức Open Social sẽ tạo ra những giao dịch có quy mô lớn nhưng chi phí thấp thông qua việc theo dõi và retweet, nhưng chúng sẽ không mang lại giá trị kinh tế nếu được xây dựng trên Ethereum rollup, nơi chi phí giao dịch trên 1 USD.
Chức năng thứ hai cụ thể hơn cho các giao thức Open Social là tập trung vào quản lý nội dung. Các giao thức Open Social thường là một mạng độc lập (Layer1) được thiết kế đặc biệt để quản lý và lưu trữ dữ liệu tệp nội dung, ví dụ như hình ảnh, video, văn bản, v.v. Ba dự án crypto hiện đang tài trợ cho sự phát triển các giao thức Open Social là: Livepeer, Ceramic và Lit Protocol.
Livepeer là một mạng lưu trữ video phi tập trung hỗ trợ nhiều tính năng phát trực tiếp và mạng xã hội video đang được xây dựng.
Ceramic mang tính tổng quát hơn, cung cấp khả năng lưu trữ nội dung trên IPFS. Ngoài ra, Ceramic cung cấp công cụ định danh đóng vai trò là cách liên kết nội dung xuyên chuỗi (cross-chain).
Lit Protocol chủ yếu tập trung vào quyền riêng tư thông qua kiểm soát truy cập nội dung. Họ mã hóa dữ liệu và sử dụng mạng lưới node để lưu trữ và kiểm tra quyền truy cập của người dùng vào dữ liệu được mã hóa, cho phép nhiều trường hợp sử dụng khác nhau như trò chuyện riêng tư, tương tác thông qua token hoặc các nội dung riêng tư. Lit Protocol cũng có thể hợp tác cùng Ceramic để cung cấp dịch vụ bảo mật dữ liệu nội dung mở.
Các giao thức Open Social trong tầng dữ liệu có thể nắm bắt được giá trị đáng kể vì chúng trở thành nền tảng không thể thiếu và được tích hợp chặt chẽ với các ứng dụng mạng xã hội phi tập trung (vốn rất khó di chuyển dữ liệu và tích hợp).
Social Primitive Layer
Các khối xây dựng cốt lõi của một ứng dụng mạng xã hội đều thuộc tầng nguyên thủy (Social Primitive Layer), bao gồm các cấu trúc như: người dùng, người theo dõi (follower), bài đăng, bình luận và trang. Khi đó, bố cục dữ liệu cơ bản và mối quan hệ giữa dữ liệu được xác định: ai theo dõi ai hoặc ai sở hữu bài đăng. Khi những mối liên kết giữa các thành phần nguyên thủy được thiết lập, một đồ thị mạng xã hội được hình thành.
Được phát triển bởi đội ngũ Aave, Lens Protocol đóng vai trò là giao thức đồ thị mạng xã hội. Các hợp đồng thông minh xác định các thành phần nguyên thủy cốt lõi bằng khả năng tương thích (composable) với những dự án khác xây dựng trên họ. Mỗi thành phần đại diện cho một NFT. Mỗi profile, mỗi follower, mỗi bài đăng là một NFT, v.v.
Vì mỗi bài đăng trên Open Social là một NFT nên follower có thể mua nội dung trực tiếp từ người sáng tạo. Tuy nhiên, đây chỉ là tính năng kiếm tiền cơ bản. Khả năng tương thích của Lens sẽ nổi bật khi những giao thức mở rộng tính năng. Các giao thức thanh toán trực tuyến như SuperFluid có thể cân nhắc việc đăng ký xây dựng. Ngoài ra, các nhà phát triển có thể thiết kế quy tắc tiền tệ phức tạp và kiểm soát nội dung từ các mô-đun cốt lõi của Lens.
Mỗi profile cũng có thể là một DAO, những follower hoặc một tập hợp follower là thành viên của DAO. Đề xuất tương tác và các hoạt động chung được kiểm soát bởi những người sở hữu lượng follower. Dẫn đến sự hình thành và điều hành DAO xảy ra đồng thời với các hoạt động mạng xã hội khác trên cùng nền tảng.
Việc nắm bắt giá trị ở tầng đồ thị là rất quan trọng. Có thể chỉ có một hoặc hai đồ thị do giá trị hiệu ứng mạng. Ngoài ra, để mở rộng follower, họ phải hành động và nắm giữ follower NFT. Điều này có nghĩa là đồ thị không thể được fork bằng cách sao chép dữ liệu mở.
Tầng đồ thị trên Open Social cũng hưởng lợi từ tầng front-end khi phát hành token để tăng lượng người dùng, giúp củng cố cho việc phát triển mà không cần chương trình khuyến khích trực tiếp.
Algorithm Layer
Thuật toán được sử dụng rộng rãi trong các ứng dụng mạng xã hội để đề xuất, kiểm duyệt nội dung, thực hiện tìm kiếm, hiển thị quảng cáo một cách thông minh v.v. Nó đã trở thành thành phần quan trọng để các nền tảng truyền thông xã hội cạnh tranh hiệu quả.
Với tầng đồ thị Open Social, việc phát triển thuật toán trở nên dân chủ hóa. Về lý thuyết, bất kỳ đội ngũ nhà phát triển nào cũng có thể tạo thuật toán trên dữ liệu mở và bất kỳ ứng dụng front-end nào cũng có thể sử dụng thuật toán.
Tính cởi mở và cạnh tranh của việc dân chủ hóa tầng thuật toán mang lại lợi ích cho người dùng, nhưng cũng đi kèm với sự đánh đổi. Thông thường, các thuật toán được hưởng lợi từ việc thu thập lượng lớn dữ liệu ở front-end (lượt xem, thời gian lướt, v.v.). Các ứng dụng Open Social đầu tiên có thể sẽ có các thuật toán quan trọng được xây dựng kết hợp với front-end.
Giá trị thu được không rõ ràng đối với front-end sở hữu lượng người dùng và tầng đồ thị chứa dữ liệu. Khiến các giao thức trung gian (middleware) không thể có tuyên bố mạnh mẽ nào cho một trong hai lợi thế bền vững nhất, có khả năng sẽ khiến giá trị tầng giảm đi giống như một món hàng đã tồn kho trong thời gian dài.
Front-End Layer
Các ứng dụng front-end là tầng giao diện người dùng của Open Social. Với Open Social graph, nhiều front-end có thể tồn tại trên cùng nguồn dữ liệu.
Ngoài ra, front-end có thể tự do sử dụng bất kỳ thuật toán hoặc tính năng nào được thiết lập trong ứng dụng. Do đó động lực cạnh tranh được chuyển từ dữ liệu độc quyền của mạng xã hội truyền thống sang trải nghiệm người dùng vượt trội. Iris, Lenster và Tempra là một vài ví dụ về các dự án hackathon gần đây.
Các tính năng chính của Open Social
Mặc dù ngăn xếp mạng xã hội mở có nhiều tính năng đáng chú ý, nhưng một vài trong số chúng thực sự nổi bật:
Mô hình tiền tệ
Khía cạnh quan trọng nhất của Open Social là sự đa dạng trong các mô hình tiền tệ có sẵn. Người sáng tạo trên các nền tảng mạng xã hội truyền thống bị giới hạn ở việc chia sẻ doanh thu ít, hầu như chỉ có nguồn thu từ quảng cáo.
Ngoài ra, mô hình quảng cáo đã áp dụng chung cho tất cả các ngành dọc như giải trí, tin tức và giáo dục. Các khuyến khích sai lầm của quảng cáo làm giảm giá trị nội dung và tỷ lệ chia sẻ doanh thu thấp khiến người sáng tạo phải tìm các nguồn thu nhập bổ sung, dẫn đến trải nghiệm người dùng không liền mạch.
Bản chất open-source của Open Social cho phép người sáng tạo sử dụng mô hình tiền tệ độc đáo cho phong cách nội dung và ngành dọc. Việc kiếm tiền không chỉ giới hạn ở việc bán trực tiếp NFT hoặc số lượt đăng ký. Sau đây là một vài ví dụ:
- Curation-as-a-Service: Chức năng của Lens Protocol cho phép người quản lý kiếm một khoản phí giới thiệu từ bất kỳ NFT nào được mua thông qua news feed của họ. Có nghĩa là người dùng có thể được trả tiền nếu follower mua một bài đăng của một người dùng khác mà họ đã chia sẻ lại, áp dụng cho bất kỳ thể loại nào như hình ảnh, nghệ thuật hoặc âm nhạc.
- Đăng ký để không bỏ lỡ nội dung: Follower có thể nhận được nội dung chất lượng bằng cách stake vốn vào vault của người sáng tạo. Họ có thể rút toàn bộ số tiền bất kỳ lúc nào, nhưng trong khi stake, người sáng tạo sẽ kiếm được thu nhập từ lãi suất được tạo ra. Ví dụ: 10.000 follower stake 100 USD với 10% APY thì doanh thu hàng năm của người sáng tạo là 100.000 USD.
- Tính năng khan hiếm: Giới hạn số lượng premium follower và kiếm tiền thông qua Harberger Tax. Dự án cung cấp cơ chế giao dịch hiệu quả dựa trên order book cho những nội dung chất lượng, nơi follower tự đặt mức giá mà họ sẵn sàng bán tư cách thành viên (membership). Người sáng tạo kiếm được tiền thuế từ các mức giá membership trong tương lai (được giới thiệu bởi Golden Circle)
DAOs
DAOs là các tổ chức cốt lõi và nguyên thủy trên các nền tảng mạng xã hội. Hiện tại, trải nghiệm DAO không được liền mạch giữa Twitter, Discord và các giải pháp quản trị cũng như quản lý ngân quỹ khác. Lens Protocol cho phép bất kỳ profile nào trở thành DAO. Mọi người có thể tham gia và đóng góp cho DAO trên cùng một nền tảng Open Social.
Private Social
Mạng xã hội truyền thống bán dữ liệu người dùng và các thuật toán sử dụng dữ liệu cho những mục đích không rõ ràng. Open Social dân chủ hóa dữ liệu nhưng phải trả giá quá nhiều để đổi lấy sự minh bạch. Lit protocol cung cấp một framework để tạo các bài đăng, cuộc trò chuyện,.. riêng tư cho những người dùng được chọn, cho phép người sáng tạo và người dùng kiểm soát khả năng hiển thị dữ liệu.
Sự uy tín
Sự uy tín on-chain có thể được xây dựng bằng lượng follower và dữ liệu hoạt động. Điểm uy tín của một địa chỉ có thể được mở rộng đến DeFi hoặc sử dụng bên trong mạng xã hội nhằm hạn chế hoạt động của bot.
Khả năng mở rộng
Để phù hợp với các đặc tính của crypto, Lens Protocol được xây dựng với khả năng mở rộng: bất kỳ nhà phát triển nào cũng có thể thêm tính năng vào các tầng cốt lõi ban đầu.
Ngoài ra, Lens được xây dựng trên hợp đồng thông minh phổ biến nhất (EVM) nên hưởng lợi từ nhà phát triển và các ứng dụng DeFi xung quanh. Mô hình phát triển khác biệt so với các giao thức đồ thị mạng xã hội độc lập như DeSo và các ứng dụng full-stack như gm.xyz.
Tác động đối với DeFi
DeFi hiện đang bị cản trở bởi sự đầu cơ. Trong khi các giao thức hữu dụng đang được xây dựng thì tiện ích đã bị hạn chế để tạo điều kiện thuận lợi cho việc mua token bằng đòn bẩy với hy vọng giá sẽ tăng. Doanh thu của giao thức DeFi đến từ hoạt động phái sinh.
Các on-chain Open Social mở ra cho người sáng tạo và người quản lý nội dung cơ hội kiếm tiền. Đây không chỉ là nguồn doanh thu lớn tiềm năng (Meta kiếm được 27 tỷ USD trong Quý 1 năm 2022), mà giá trị kinh tế cũng đến từ thương mại chứ không phải đầu cơ. Với các nguồn doanh thu không bị ràng buộc bởi đầu cơ, DeFi có thể chú trọng vào phát triển tiện ích.
Ví dụ: cho vay undercollateralized (việc thế chấp số tiền nhỏ hơn khoản vay) có thể được tiến hành dựa trên các dòng tiền trong tương lai và đồ thị mạng xã hội mở (quy trình này được gọi là pseudo identity).
Ngoài ra, hệ sinh thái hợp đồng thông minh mà Open Social cung cấp sẽ đạt được giá trị vượt trội. Một khi đồ thị mạng xã hội được hình thành, chúng không thể fork. Điều này củng cố và thu hút các giao thức DeFi nhằm tăng doanh thu và tận dụng các khía cạnh dưới thế chấp tiềm năng.
Những thách thức đối với Open Social
Có ba thách thức chính mà các giao thức mạng xã hội phải đối mặt.
Đầu tiên, mạng xã hội truyền thống có tham vọng lấn sang crypto sẽ được hỗ trợ bởi hiệu ứng mạng và lợi thế tài nguyên đáng kể. Open Social đang ở thời kỳ sơ khai với nhiều giao thức vừa hoàn thành giai đoạn hackathon. Về cơ bản, có hai vấn đề đặt ra là: Liệu Twitter có thể trở thành Web3 nhanh hơn việc các nhà phát triển giao thức mạng xã hội mở thu hút người dùng mới không?
Thứ hai, các giao thức Open Social tạo ra lượng dữ liệu và giao dịch đáng kể. Mỗi lượt retweet, bài đăng, bình luận,.. là một giao dịch. Khi quy mô mạng xã hội lớn (10–100 triệu người dùng hoạt động hàng tháng) sẽ tạo ra số lượng giao dịch vượt quá thông lượng chain hiện tại (Polygon hiện có khoảng 400.000 địa chỉ hoạt động hàng ngày). Đây là thách thức lớn nhất cho đến hiện tại.
Thứ ba, từ trước đến nay điện thoại di động vẫn là cách ưa thích để truy cập mạng xã hội. Tuy nhiên, crypto nổi tiếng là thiếu sự hỗ trợ cho điện thoại. Trải nghiệm cho các ứng dụng crypto, ví và các ứng dụng trong trình duyệt vẫn không được liền mạch. Để đạt được sự chấp nhận rộng rãi, trải nghiệm người dùng di động phải được cải thiện.
Kết luận về Open Social
Vấn đề chính của Open Social là việc thiết lập các cộng đồng cốt lõi ban đầu. Có thể nói rằng sự nổi lên của NFTs và DAOs liên quan đến cộng đồng nhiều như việc đầu cơ trước đây. Mọi người chỉ đơn giản là muốn kết nối và kiếm tiền.
Framework được thiết lập bởi Lens Protocol kết nối tất cả các khía cạnh hấp dẫn của crypto cho đến nay – DAOs, NFTs và DeFi. Do đó, lĩnh vực mạng xã hội mở có cơ hội hợp pháp để mang làn sóng người dùng tiếp theo đến với crypto.
Bài viết được Đỗ Nguyễn Hồng Mai biên tập từ “The Open Social Map” của tác giả Dustin Teander; với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.
—————————————————
👉 Theo dõi FXCE Ventures
Group Chat | Research Hub | FXCE Spotlight | Tổng hợp airdrop | FXCE Pool Coin
