Tiêu điểm chính hệ sinh thái Filecoin
- Filecoin cung cấp dịch vụ lưu trữ và đám mây phi tập trung trên thị trường mở, toàn cầu. Nó có thị phần lớn nhất về dung lượng lưu trữ đã sử dụng và mạng lưới.
- Hệ sinh thái đã phát triển lên hơn 330 dự án từ con số 40 vào đầu năm 2021. Nhiều trường hợp sử dụng khác nhau đã xuất hiện, bao gồm NFT, Web3, gaming, metaverse và audio/video.
- Filecoin nhằm mục đích cung cấp nền tảng cho các dịch vụ Web3 chuyên sâu về dữ liệu thông qua việc lưu trữ có thể xác minh, truy xuất nội dung, tính toán và các ứng dụng có thể lập trình được.
- Thách thức chính đối với Filecoin là vượt qua thử thách của thời gian và chứng minh độ tin cậy.
Tính Sẵn sàng và Toàn vẹn của Dữ liệu trên hệ sinh thái Filecoin
Hầu hết mọi người dùng Internet đều dựa vào các dịch vụ tập trung để lưu trữ và xử lý dữ liệu. Điều này có hai thiếu sót lớn: người dùng không còn toàn quyền kiểm soát dữ liệu và khó xác minh tính toàn vẹn của dữ liệu. Để giải quyết những thiếu sót này, một thế hệ giao thức mới và mạng ngang hàng (peer-to-peer) đã kích hoạt các dịch vụ đám mây và lưu trữ phi tập trung.
Một giao thức nổi bật thuộc loại này là Filecoin, cung cấp sự đảm bảo kinh tế tiền mã hóa rằng dữ liệu tồn tại và có thể được truy cập bất cứ lúc nào. Nói một cách đơn giản, Filecoin là một phiên bản ngang hàng (peer-to-peer) của AWS thường xuyên xác minh tính khả dụng và tính toàn vẹn của dữ liệu. Điều này có thể thực hiện được nhờ các giao dịch được thương lượng trên những thị trường mở cho các dịch vụ dữ liệu.
Giao dịch trong Thị trường Mở
Thỏa thuận lưu trữ tương tự như thỏa thuận mức dịch vụ (service level agreement – SLA) được thực thi trên chuỗi khối Filecoin. Thỏa thuận lưu trữ là thỏa thuận trong đó người dùng trả phí cho nhà cung cấp dịch vụ để lưu trữ dữ liệu. Các điều khoản bao gồm phí và thời hạn của thỏa thuận lưu trữ.
Môi trường thị trường mở khuyến khích các nhà cung cấp dịch vụ cung cấp dung lượng lưu trữ một cách hiệu quả. Có nghĩa là, giá cả được xác định bởi động lực cung cầu, chứ không phải là một cấu trúc giá cố định. Để khuyến khích các nhà cung cấp dịch vụ lưu trữ tham gia vào các giao dịch, Filecoin thưởng bằng token gốc (FIL) của mạng lưới.
Filecoin có hai chức năng để giữ an toàn cho dữ liệu.
- Đầu tiên, sử dụng bảo đảm kinh tế tiền mã hóa xác minh việc lưu trữ bằng các bằng chứng zero-knowledge.
- Thứ hai, sử dụng hình phạt kinh tế: nếu dữ liệu không thể truy xuất được hoặc việc lưu trữ không thành công, các nhà cung cấp dịch vụ sẽ bị phạt thông qua tài sản thế chấp bị khóa.
Để thực thi điều này, giao thức Filecoin yêu cầu các nhà cung cấp dịch vụ gửi hai bằng chứng mật mã (cryptographic) có thể xác minh đang diễn ra.
Trước tiên, Proof of Replication xác minh rằng dữ liệu đã được sao chép hoàn toàn. Sau thành công của lần kiểm tra đầu tiên này, các nhà cung cấp dịch vụ lưu trữ sử dụng Proof of Spacetime mỗi ngày để chứng minh rằng một phần dữ liệu ngẫu nhiên vẫn được lưu trữ và có sẵn để truy xuất trong suốt thời gian của thỏa thuận. Bất kỳ bằng chứng nào thất bại đều dẫn đến một hình phạt.
Để truy xuất dữ liệu, người dùng trả tiền cho nhà cung cấp dịch vụ truy xuất để tìm nạp dữ liệu. Không giống như các giao dịch lưu trữ, được xử lý trên chuỗi, các giao dịch truy xuất có thể xảy ra ngoài chuỗi. Điều này dẫn đến tăng tốc độ trong quá trình truy xuất dữ liệu.
Technology in a Nutshell
Filecoin được xây dựng dựa trên Interplanetary File System (IPFS), đóng vai trò là lớp lưu trữ và chia sẻ dữ liệu phân tán của mạng Filecoin. Mặc dù một số người sử dụng Filecoin và IPFS thay thế cho nhau, nhưng có sự khác biệt quan trọng giữa hai loại này.
Nói một cách đơn giản, IPFS giống như torrent trên steroid. Tương tự như trình theo dõi torrent, IPFS sử dụng fingerprint của dữ liệu. Không giống như torrent, IPFS tận dụng một mạng ngang hàng (peer-to-peer) toàn cầu. IPFS về cơ bản cho người dùng biết dữ liệu của họ ở đâu, nhưng thiếu cơ chế tích hợp để khuyến khích lưu trữ dữ liệu, điều này đã dẫn đến sự phát triển của Filecoin.
Do đó, Filecoin bổ sung cho IPFS và tạo điều kiện cho một thị trường mở để lưu trữ với sự đảm bảo, về cơ bản làm cho Filecoin trở thành lớp khuyến khích của IPFS.
IPFS có thể được coi là một phiên bản ngang hàng (peer-to-peer) của HTTP, với một bước ngoặt quan trọng. Các URL truyền thống và đường dẫn xác định tệp theo vị trí cụ thể trên máy chủ. IPFS sử dụng địa chỉ nội dung để lưu trữ dữ liệu một cách hợp lý. Tham chiếu đến một tệp theo những gì có trong đó, tức là theo nội dung.
Địa chỉ nội dung là duy nhất và là kết quả của quá trình băm (hashing), về cơ bản là quá trình nén nội dung bằng mật mã thành một chuỗi ký tự dài. Khi truy xuất tệp, mạng chỉ cần hàm băm (hash) của tệp để xác định vị trí các nút lưu trữ nội dung của tệp đó.
Động lực của hệ sinh thái Filecoin
Nhờ chính sách thị trường mở và cơ chế khuyến khích, Filecoin đã có thể thu hút dung lượng lưu trữ đáng kể. Bất kể điều kiện thị trường gần đây, dung lượng lưu trữ cam kết của Filecoin đã tăng đều đặn lên hơn 16.000 PiB, tương đương với khoảng 65.000 bản sao của Wikipedia hoặc 1.600 kho lưu trữ phim Netflix tính đến Tháng 3 năm 2022. Dung lượng mạng đến từ hơn 3.900 nhà cung cấp lưu trữ phi tập trung được phân phối toàn cầu.
Nhu cầu đối với Filecoin là gì?
Nhu cầu về Filecoin đến từ cả các trường hợp sử dụng lưu trữ dành riêng cho Web2 và Web3. Việc tăng thêm dung lượng lưu trữ bị ràng buộc trong các giao dịch sẽ định lượng nhu cầu về Filecoin. Tuy nhiên, khi phân tích nội dung cơ bản trong các giao dịch lưu trữ, rất khó để phân biệt giữa lưu trữ hữu ích và ngẫu nhiên được tạo ra như một cách để các nhà cung cấp lưu trữ lạm dụng mạng lưới.
Để tăng số lượng dung lượng lưu trữ hữu ích, chương trình ưu đãi Filecoin Plus đã được phát triển. Chương trình khuyến khích các nhà cung cấp dịch vụ tham gia vào các giao dịch đã xác minh bằng cách tăng tỷ lệ phần thưởng khối (block reward) theo thời gian.
Lượng thỏa thuận lưu trữ đã tăng từ 400 TiB (1 PiB = 1024 TiB) vào Tháng 10 năm 2020 lên hơn 7600 TiB vào Tháng 3 năm 2022 và Filecoin Plus rõ ràng đã đóng góp vào sự tăng trưởng đó. Kể từ quý 4 năm 2021, đã có sự chuyển đổi từ dòng vốn giao dịch thông thường (dữ liệu chưa được xác minh) sang dòng tiền chủ yếu là giao dịch đã được xác minh của Filecoin Plus.
Dung lượng lưu trữ đã sử dụng trên mạng lưới (tức là các giao dịch lưu trữ đang hoạt động) đã tăng đều đặn từ 0,25 PiB vào Tháng 10 năm 2020 lên 45 PiB vào Tháng 3 năm 2022. Như được hiển thị bên dưới, hơn 26 PiB là kết quả từ các giao dịch Filecoin Plus, chiếm 57% tổng số giao dịch đang hoạt động trên mạng lưới.
Sự sụt giảm gần đây của các thỏa thuận Filecoin Regular do các giao dịch của Filecoin Plus cho thấy rằng cơ chế khuyến khích dữ liệu đã được xác minh đang hoạt động theo kế hoạch. Sự sụt giảm đột ngột về các giao dịch Filecoin thông thường đang hoạt động vào Tháng 12 năm 2021 là kết quả của việc một số nhà cung cấp dịch vụ lưu trữ ngoại tuyến.
Khoản lỗ đã được đền bù bởi các nhà cung cấp dịch vụ khác nhận được và góp phần vào sự tăng trưởng trong các giao dịch đang hoạt động của Filecoin Plus kể từ Tháng 1 năm 2022. Do đó, tổng khối lượng giao dịch đã phục hồi hoàn toàn.
Trong khi cung vượt quá cầu, dung lượng lưu trữ chỉ là một mặt của câu chuyện. Điều quan trọng không kém là dung lượng lưu trữ đã sử dụng trên mạng. Với 45 PiB dung lượng lưu trữ đã sử dụng và 16.000 PiB dung lượng lưu trữ, Filecoin có tỷ lệ sử dụng lưu trữ là 0,3%. Con số này ở các nhà cung cấp lưu trữ phi tập trung cạnh tranh khác, như Sia và Storj, có dung lượng mạng tương ứng là 6 PiB và 14 PiB.
Tổng mức sử dụng bộ nhớ của Sia và Storj lần lượt là 2,2 PiB và 8,6 PiB. Về tỷ lệ sử dụng lưu trữ, Sia và Storj lần lượt vượt qua Filecoin với 36% và 60%. Mặc dù Arweave có 0,05 PiB dữ liệu được lưu trữ, nhưng vẫn chưa được đưa vào vì dữ liệu được lưu trữ không đáng kể so với các mạng lưu trữ khác: trong khi hiện đang phát triển từ một cơ sở tương đối nhỏ, không có dung lượng mạng.
Mặc dù việc giới thiệu chương trình Filecoin Plus là một bước tiến, nhưng có một nỗ lực phối hợp để ươm tạo các doanh nghiệp mới và các trường hợp sử dụng xây dựng trên Filecoin. Hệ sinh thái Filecoin được chuyển hướng tới việc tích hợp nhiều trường hợp sử dụng khác nhau: từ lưu trữ phi tập trung cho NFT, đến phát trực tuyến nhạc và video streaming, đến metaverse và gaming.
Các nhà Xây dựng và Phát triển Hệ sinh thái Filecoin
Filecoin được hỗ trợ tích cực bởi một số tổ chức với mục tiêu chung là phát triển hệ sinh thái Filecoin. Các tổ chức này kết hợp với nhau để thành lập Nhóm Hoạt động về Hệ sinh thái (Ecosystem Working Group).
Trách nhiệm của những người tham gia Nhóm Hoạt động về Hệ sinh thái bao gồm duy trì và nâng cấp các giao thức cơ bản, hỗ trợ sự phát triển của hệ sinh thái và tạo điều kiện cho việc quản trị. Các tổ chức nổi bật nhất trong nhóm bao gồm Protocol Labs, Filecoin Foundation, và Outercore. Dưới đây là tổng quan về các tổ chức tham gia chính.
Các tổ chức này đã tích cực phát triển kênh các nhà phát triển và nhà xây dựng thông qua các hoạt động như hackathons, vốn tài trợ, cố vấn và hỗ trợ tăng trưởng. Một mô hình phễu (funnel) được thiết kế để giúp các đội nhóm và dự án ở giai đoạn đầu đạt được điểm sẵn sàng nhận tài trợ và đầu tư. Kết quả là, hơn 330 dự án hiện đang được xây dựng trên Filecoin và IPFS.
Dưới đây là bảng phân tích funnel, hiển thị tiến trình của các dự án theo thời gian, được nhóm theo giai đoạn trưởng thành.
Mục tiêu chính cho năm 2022 là có càng nhiều dự án giai đoạn đầu trong hệ sinh thái chuyển thành các doanh nghiệp chính thức bằng cách phát triển từ các giai đoạn khởi điểm đến hết Series D và hơn thế nữa.
Nhìn chung, hệ sinh thái đã phát triển đáng kể về khả năng tích hợp với các ứng dụng và khách hàng, các công cụ dành cho nhà phát triển và cơ sở hạ tầng. Gần đây, Nhóm Hoạt động về Hệ sinh thái (Ecosystem Working Group) đã ưu tiên giúp người dùng cuối và nhà phát triển làm việc với Filecoin dễ dàng hơn. Điều này đã dẫn đến sự phát triển của các dịch vụ như Textile Powergate, Estuary, và NFT.Storage.
Tất cả các trường hợp sử dụng trong hệ sinh thái Filecoin đều có sẵn tại đây. Bản đồ của những người chơi trong hệ sinh thái được chọn được hiển thị bên dưới.
Nguồn: Filecoin
Xét về các sáng kiến đáng chú ý vào năm 2022, sự ra mắt sắp tới của Máy ảo Filecoin (Filecoin Virtual Machine – FVM) rất đáng được chú ý.
FVM được thiết lập để mở khóa lưu trữ ban đầu có thể lập trình (ví dụ: tiền thưởng lưu trữ, đấu giá), cầu nối tạo khả năng tương tác chuỗi chéo (ví dụ: với Ethereum, Solana, NEAR), DAO lấy dữ liệu làm trung tâm, cũng như các giải pháp Layer 2 (chẳng hạn như hệ thống danh tiếng, lấy mẫu tính khả dụng của dữ liệu, các computation fabric và Mạng phân phối nội dung phù hợp với khuyến khích).
Các Trường hợp Sử dụng Thúc Đẩy Filecoin
Lưu trữ NFT
Trong mùa hè năm 2021, các NFT trở thành tâm điểm chú ý chính. Được thúc đẩy bởi các hiệu ứng mạng, NFT đã thống trị bối cảnh tiền mã hóa dưới dạng ảnh profile trên mạng xã hội, tác phẩm mỹ thuật, đồ sưu tầm, âm nhạc, v.v.
Điều thú vị là, một số lượng lớn NFT thường trỏ đến các vị trí lưu trữ ngoài chuỗi cho siêu dữ liệu vì việc lưu trữ trên chuỗi là không khả thi. Không lâu sau sự cường điệu vào năm 2021, rõ ràng là một phần lớn siêu dữ liệu NFT không được lưu trữ theo cách phi tập trung, bất biến, khiến nội dung và giá trị của các NFT gặp rủi ro. Để giải quyết thiếu sót này, NFT.Storage đã được phát triển.
NFT.Storage sử dụng Filecoin và IPFS để cung cấp giải pháp lưu trữ phi tập trung đơn giản dành riêng cho nội dung và siêu dữ liệu NFT. Nó tập trung vào việc lưu trữ dự phòng vĩnh viễn thông qua các máy chủ IPFS chuyên dụng được quản lý bởi NFT.Storage và Filecoin. Bằng cách tham gia vào chương trình ưu đãi Filecoin Plus, NFT.Storage có thể cung cấp miễn phí số lượng lưu trữ không giới hạn cho NFT.
Ra mắt vào Tháng 4 năm 2021, NFT.Storage đã hỗ trợ tính lâu dài của hơn 40 triệu upload dữ liệu NFT, tổng cộng lên đến hơn 260 TB dữ liệu. Sự đơn giản của dịch vụ đã cho phép nhiều người dùng từ các nghệ sĩ cá nhân đến các thị trường lớn như OpenSea, MakersPlace, MagicEden, Holaplex, Jigstack và Galaxy tận dụng khả năng lưu trữ NFT vĩnh viễn.
Lưu trữ Web3
Filecoin nhằm mục đích trở thành lớp lưu trữ của Web3. Để đạt được mục tiêu đó, Filecoin có các cầu nối lưu trữ và hợp tác liên tục với các blockchain và nền tảng hợp đồng thông minh khác nhau. Một trong những ví dụ gần đây nhất là Polygon. Mục tiêu của sự hợp tác là đáp ứng nhu cầu lưu trữ và cơ sở hạ tầng của các nhà phát triển cho các trò chơi và các dự án Web3 liên quan đến NFT.
Đáng chú ý, các nhà phát triển Polygon có thể dễ dàng sử dụng Filecoin thông qua cầu lưu trữ. Filecoin cũng đã chứng kiến sức hút ngày càng tăng trong hệ sinh thái Solana với một số giao thức và thị trường NFT cung cấp hỗ trợ bản địa, bao gồm Metaplex, Magic Eden và Holaplex.
Để đơn giản hóa việc xây dựng ứng dụng Web3 trên Filecoin, nhóm đã khởi chạy Web3.Storage. Cho phép các nhà phát triển lưu trữ và truy xuất dữ liệu trực tiếp trên Filecoin thay vì xử lý các mạng lưu trữ phi tập trung phức tạp. Lưu trữ dữ liệu dự phòng trên nhiều máy khai thác Filecoin và các nút được phân phối theo địa lý trên IPFS, do nhóm Web3.Storage điều hành.
Ngoài ra, dịch vụ còn cung cấp dung lượng lưu trữ miễn phí vô thời hạn với dữ liệu không giới hạn. Điều này được thực hiện nhờ tính kinh tế của cơ chế Filecoin Plus. Về cơ bản, lưu trữ phi tập trung có thể trở thành một mặt hàng cho các nhà phát triển xây dựng ứng dụng trên Filecoin. Web3.Storage đã có sự tăng trưởng ổn định kể từ khi ra mắt, tăng từ 3 triệu lượt tải lên vào Tháng 8 năm 2021 lên 16 triệu vào Tháng 3 năm 2022.
Lưu trữ Vĩnh viễn & Bộ Dữ liệu Web2
Tương tự như Arweave, Lighthouse cho phép người dùng Filecoin lưu trữ vĩnh viễn các tệp với một mức giá cố định. Ngoài ra, Máy ảo Filecoin (Filecoin Virtual Machine) sẽ cho phép tự động lưu trữ vĩnh viễn thành các hợp đồng thông minh. Một trường hợp sử dụng nổi bật để lưu trữ vĩnh viễn là lưu trữ dữ liệu.
Với quy mô của Filecoin, mục tiêu là làm cho việc lưu trữ lưu trữ tiết kiệm chi phí nhất có thể – về cơ bản là trở thành một loại hàng hóa. Điều này cho phép tạo ra và bảo tồn lớp thông tin cho nhân loại. Theo nghĩa này, Shoah Foundation là một dự án thiết yếu nhằm lưu trữ những lời chứng thực từ những người sống sót sau thảm họa.
Khi nói đến các bộ dữ liệu công cộng lớn, Internet Archive lưu trữ các website và tài liệu để công chúng truy cập bằng cách sử dụng Filecoin. Ngoài ra, Zarr và GainForest lưu trữ các bộ dữ liệu công cộng lớn với mục tiêu ngăn chặn thảm họa thiên nhiên liên quan biến đổi khí hậu. Zarr cung cấp dữ liệu khí hậu cho các nhà nghiên cứu để phân tích trên quy mô lớn. GainForest thúc đẩy hình ảnh vệ tinh để chống lại tác động của biến đổi khí hậu.
Metaverse và Gaming
Có một thế hệ mới các trường hợp sử dụng metaverse và gaming tận dụng Filecoin và IPFS. Khía cạnh phổ biến cơ bản của những trường hợp sử dụng này là kiếm tiền từ người dùng.
Theo nghĩa này, Blockbets và Gala Games hỗ trợ tạo doanh thu và thanh toán cho người chơi. Khi nói đến việc kiếm tiền từ nghệ sĩ, Mona hỗ trợ các nghệ sĩ trưng bày các tác phẩm đỉnh cao trong không gian ảo và bán chúng cho các nhà sưu tập. Metaverse AI đưa các tương tác của con người lên một tầm cao mới: nó cho phép game thủ chơi và kiếm tiền từ các tương tác với những người ảo được hỗ trợ bởi AI khác trong game.
Audio và Video
Gần đây, một số ứng dụng audio và video tận dụng Filecoin và IPFS đã đạt được sức hút đáng kể.
Ví dụ: các lựa chọn thay thế Web3 cho Spotify hoặc SoundCloud. Audius là một dịch vụ phát trực tuyến nhạc trông giống như SoundCloud, nhưng sử dụng IPFS. Currents.fm và Inflow Music hỗ trợ các cộng đồng gồm những người sáng tạo và quản lý âm nhạc. Huddle01 có thể là thế hệ Zoom tiếp theo. Đây là nền tảng hội nghị truyền hình băng thông thấp được thiết kế riêng cho các cuộc họp từ xa, tập trung vào các cộng đồng NFT.
Người dùng thông thường có thể không biết rằng Audius, Currents.fm, Inflow Music hoặc Huddle01 là phi tập trung hay đặc biệt tận dụng Filecoin và IPFS. Tuy nhiên, có một sự thay đổi đang diễn ra đối với các ứng dụng streaming Web3 mà người dùng không nhất thiết phải nhận ra.
Khi hệ sinh thái Filecoin hoàn thiện, nhiều trường hợp sử dụng liên tục được phát hiện. Sự phát triển của Máy ảo Filecoin (Filecoin Virtual Machine) sẽ mở khóa các trường hợp không thể sử dụng không thể, tạo ra một lớp trường hợp sử dụng hoàn toàn mới.
Kết luận
Trong khi lưu trữ phi tập trung vẫn còn trong những ngày đầu, hệ sinh thái Filecoin đã phát triển mạnh trong những năm qua. Filecoin và IPFS đã được tận dụng bởi một số trường hợp sử dụng, bao gồm NFT, Web3, gaming, metaverse và audio/video. Cùng với Filecoin, các lựa chọn thay thế như Arweave, Storj và Sia có thể sử dụng nền tảng của IPFS trên quy mô lớn.
Việc áp dụng các giải pháp lưu trữ phi tập trung và tích hợp các hợp đồng thông minh đạt được thành tựu có thể mở ra cánh cửa cho các ứng dụng mới. Một cột mốc quan trọng sẽ là việc các trình duyệt lớn áp dụng IPFS. Các sáng kiến dữ liệu mở và máy tính phi tập trung có thể cho phép thế hệ ứng dụng tiếp theo ngoài khả năng lưu trữ.
Thách thức chính đối với Filecoin là chứng minh độ tin cậy với tư cách là nhà cung cấp dịch vụ lưu trữ và một loạt các dịch vụ Web3 chuyên sâu về dữ liệu. Filecoin và IPFS hoạt động ở đỉnh cao và cung cấp nền tảng thiết yếu cho sự phát triển Web3. Thành công phụ thuộc vào các ứng dụng xây dựng trên các giao thức đó.
Bài viết được Đào Quốc Bình biên tập từ “Filecoin Has It: An Ecosystem Overview” bởi Mihai Grigore & Sami Kassab; với mục đích cung cấp thông tin và phi lợi nhuận. Chúng tôi không khuyến nghị đầu tư và không chịu trách nhiệm cho các quyết định đầu tư liên quan đến nội dung bài dịch.
—————————————————
👉 Theo dõi FXCE Ventures
Group Chat | Research Hub | FXCE Spotlight | Tổng hợp airdrop | FXCE Pool Coin
